देशमा कर छली गरेका अर्बपति चौधरी विश्वको धनी ?

रोशन कार्की पहिले पहिले नेपालकै पहाडका गाउँघरमा जिम्मुवाल, मुखिया, थरीलगायतका सामन्तहरूमा एउटा अनौठो चलन थियो । तामाको घडामा सिक्काहरू जम्मा गर्दै घरभित्र गाडिन्थ्यो । एक लाख रुपैयाँ बराबरका सिक्काहरू जम्मा भएपछि घरमुली धुरीमा गएर कुर्लन्थ्यो । ‘ल म लखपति भएँ है’ भन्दै कुर्लेको हेर्न गाउँलेहरू जम्मा हुन्थे । जो ऊ कुर्लेको हेर्न आउँदैन, ऊ सजायको भागीदार हुन्थ्यो । कुन सामन्त कतिपटक धुरीमा गएर कुल्र्या? त्यसैका आधारमा उसको प्रभाव बढ्थ्यो । ‘फलानो जिम्मुवाल यति पटक धुरीमा चढेको रे’ भन्ने आधारमा ऊ कति धनी छ ? भन्ने मूल्यांकन समाजले गथ्यो । सामाजिक चेतना र शिक्षाको विकाससँगै धुरी चढेर कुर्लने प्रचलन पहाडतिरका गाउँघरमा अब किंवदन्ती बनिसकेको छ । नयाँ पुस्ताका लागि कथा जस्तो बनेको छ । तर राजधानी काठमाडौंमा चाहिँ विनोद चौधरी नाम गरेका एकजना व्यापारीले यो प्रथाको पुनरोत्थान गर्ने प्रयास गरेका छन् । उनी ‘ल मैले अर्ब डलरको सम्पत्ति कमाए है’ भनेर कुर्लेको पनि धेरै वर्ष विते । उनको कुर्लाइलाई अन्धधुन्ध समाचार बनाउन नेपालका टाइकुन मिडियाहरूले तँछाड–मछाड गरेका छन् । गरिब मुलुकमा उदेकलाग्दो तमासा देखिएको छ । जुन मुलुकमा एक तिहाइ जनसंस्ख्या आज खायो भोलि के खाउँको अवस्थामा छन्, शरीर ढाक्ने वस्त्र नहुँदा जाडोले कठांग्रिएर मरिरहेका छन्, त्यही देशको एउटा व्यापारी मैले ४० वर्षको अवधिमा यति अर्ब डलर सम्पत्ति जम्मा गरिसके हैं भनेर कुर्लनु भावी पुस्ताका लागि यति ठूलो आश्चर्य हुनेछ कि –दास प्रथा, सती प्रथाका विषयमा वर्तमान पुस्ता जति आश्चर्यमा छ । जसको बाजे एउटा रित्तो लोटा बोकेर भारतबाट नेपाल छिरेको थियो, जो भ्याट छली, नक्कली बिल, प्रतितपत्र घोटाला, बैंकको कालोसूचीलगायतका प्रकारणमा पटक–पटक तानिएको छ । नेपालमा कमाएको रकम कुन बाटोबाट विदेशमा पु¥याएको छ ? भन्ने कुरा पारदर्शी छैन, त्यस्तो व्यक्ति ‘मैले अर्ब डलर कमाए है’ भनेर धुरीबाट कुर्लंदा नेपालको राज्य संयन्त्र तमासे बनेको छ । कानुनी कारबाहीको दायरामा ल्याउनुपर्ने विषयमा आवाज उठाउनुपर्ने अधिकांश मिडियाको मुख बुझो लागेको छ । उल्टै कानुन उल्लंघनलाई प्रोत्साहन हुने किसिमले व्यावसायिक मिडियाहरूले समाचार प्रवाह गरेका छन् । निमुखाको आवाज बोल्नुपर्ने मिडियाले विनोद चौधरीलाई बहादुर भन्दै समाचार तथा टिप्पणी प्रसारण÷प्रकाशन गर्नु दुर्भाग्य हो कि होइन ? उपेन्द्र महतो, प्रभाकरणशमशेर राणा, रुक्मशमशेर राणालगायत नेपालका थुप्रैले करोडभन्दाबढी फाइदा निकालेर आफ्नो आम्दानीको केही हिस्सा समाजसेवामा खर्च गरेको अर्को नाटक पनि हाम्रै देशमा मन्चन भएको छ । टाइकुन मिडियाको टेलिभिजनमा लगानी गरेर कालाधनलाई सेतोमा रुपान्तरण गर्न सफल महतो समाजसेवाको नाममा अबैध काम समेत गर्दै आएका छन् । उनको पनि यति सम्पत्ती छ भनै प्रचार गर्ने हाम्रै मिडिया हो । साँच्चै वैध सम्पत्तिकै लेखाजोखा गर्ने हो विनोद चौधरीको सम्पत्ती कर समेत बुझाउनु पर्छ तर जहिले पनि सरकारी ढुकुटीमा न कुनै कर बुझाएका छन् न नेपालको कानुनलाई मानेका छन् ? प्रत्येक वर्ष चौधरी ग्रुपको कम्पनी घाटामा जान्छ तर सोही वर्ष विश्व धनीको सूचीमा चौधरीको सम्पत्ती बढी नै रहन्छ । यसबाट के पुष्टी हुन्छ भने देशमा बुझाउनु पर्ने कर राजस्वदेखि उनले कमाएको सवै रकम विदेश लैजान्छन र देशमा कर छलीमा नम्बर १ मै परेका छन् । उनले नबिल बैंकमा गरेको लगानीको स्रोत आफ्ना नाबालक छोराहरूले कन्सलटेन्सी गरेर २० लाख डलर आम्दानी गरेको देखाउनुले नै सो स्रोत कति सही हो, आफैं प्रस्ट हुन्छ । नेपालको कानुनले सरकारी स्वीकृति विना विदेशमा लगानी गर्न रोक लगाएको छ । व्यापारिक राजनीतिमा माहिर देखिएका चौधरीले ताज ग्रुपसँग सहकार्य गर्दा अपनाएको रणनीति, नेपालमा कर छली र कानुनलाई प्रभावमा पार्ने रणनीतिसँग फोब्र्स पत्रिकाको घोषणा ढाल बन्न सक्ने उनको रणनीति कम्ती चलाखीपूर्ण छैन । नेपालको सबैभन्दा ठूलो कारोबार गर्ने सिप्रदी ट्रेडिङ कम्पनी पनि प्रभाकरशमशेरकै हो । विनोद चौधरी र डा.उपेन्द्र महतोको सम्पत्ति कति होला ? नेपालको दोस्रो ठूलो करदाता तथा सबैभन्दा बढी नाफा गर्ने एनसेल कम्पनीका २० प्रतिशत हिस्सेदार डा.महतो कै छ एनसेल विवादमा आएपछि गोप्य रुपमा उनको नाम राखिएको छ । आफुलाई विश्वको धनीहरुको सूचीमा नाम राख्न सफल भएभन्दै पार्टी नै गर्ने र आर्थिक विकासमा ठुलो योगदान पु¥याएको भन्दै प्रचार प्रसार गर्नेहरुले सरकारी ढुकुटीमा कतिको योगदान पु¥याएका छन भन्ने बारे सोच्नु पर्ने बेला आएको छ ।

सरकारले उद्योगपति, व्यवसायी र अन्य पेशा गरेर तोकिएको रकमभन्दा बढी आर्जन गरेमा र कम्पनीनै सञ्चालन गरेमा तोकिएको कर बुझाउन सरकारले पटक–पटक आह्वान गर्दा समेत कानमा तेल हाल्ने हाम्रा उद्योगपतिहरु कर बुझाउने भन्दा पनि झन छली गर्नेमा प्रतिस्पर्धानै चलेको छ । सरकारले प्रत्येक वर्ष करदातालाई करको दायरामा आउन र बाँकी बक्यौता बुझाउन विभिन्न छुटको योजना ल्याएपनि अझै सम्म संकलन हुनु पर्ने कर बुझाउन ती उद्योगपतिहरु कर कार्यालयसम्म जाने गरेका छैनन । कर कार्यालयसम्म आउन छोडेपछि आन्तरिक राजस्व विभागले कम्प्युटर सिस्टमबाट कर बुझाउने व्यवस्था मिलाएको भएपनि सो व्यवस्थालाई समेत कर तिर्नुपर्ने समुहले बेवास्ता गरेका छन् । बरु लेखापरिक्षक लगाएर कर छलीका उपायहरु तयार गर्ने गरेको पाइएको छ । देशको ढुकुटीमा जम्मा गर्नुपर्ने रकम अनेत्र जम्मा गर्ने र सरकारी कर छली गर्नेमा ‘नेपाली माडवाडी’ समुह पहिलो नम्बरमा पर्दा समेत सरकारले सो समुहमाथी कारवाही गर्ने आँट गरेको छैन् । आफुलाई विश्वको धनी व्यक्तिहरुको सूचीमा नाम पर्दा दिपावाली नै गर्ने सो समुहले नेपालमा भने कर, नक्कली विलविजक र मुल्य अभिबृद्धि कर (भ्याट) छलीको सूचीमा परेपछि सरकारले सो समुह करछलीको ‘हिट लिस्ट’ मा परेको आन्तरिक राजस्व विभागको तथ्याङकमा उल्लेख छ । सरकारले लामो समयदेखि रोगकै रुपमा रहेको कर छली कार्यलाई नियन्त्रण गर्न जस्तो सुकै कार्यक्रम ल्याएपनि सरकार कर छली नियन्त्रण गर्नमा असफल हुदै आएको छ । अर्थमन्त्रालय अन्र्तरगतका निकायहरुलाई कर छली नियन्त्रण र करको दायरामा सवैलाई आउनका लागि प्रत्येक समय आह्वान गरेपनि आफुलाई ठूलो व्यवसायी र लगानीकर्ताको रुपमा परिचय बनाएको समुह चौधरी, गोल्छा, खेतान समुहनै कर बुझाउने तर्फभन्दा पनि छली गर्ने तर्फ लागेको प्रमाणहरु फेला परेको छ । सरकारको निर्देशनमा राजस्व विभागले प्रत्येक वर्ष ‘कर दिवस’ को रुपमा विभिन्न कार्यक्रम गर्दै आएको छ । सो कार्यक्रममा यिनै समुह सहभागी हुन्छन तर कर भने बुझाउदैनन् । आफुलाई ठुलो व्यवसायी भन्दै विश्वमा परिचय बनाएको समुह ‘माडवाडी समुह’ भने अहिले सम्म कहि कतैबाट सम्मानित सूचीमा नपरे पछि सो समुह कर बुझाउने भन्दापनि छली गर्नेको सूचीमा परेको छ । आफुलाई विश्वको धनीहरुको सूचीमा पार्न सफल उद्योगी तथा चौधरी ग्रुप, नेपाल लगायत विश्व बजारमा आफ्नो पहुँच भएको भन्ने खेतान समुह, ठुलो लगानी गरेको भन्दै आएको गोल्छा समुह अहिले सम्म कर छलीकै सूचीमा परेका छ । सो समुहले आफ्नो कारोबारबाट हुने मुनाफाबाट लिइने आयकर, भ्याट, घर बहालकर, अन्तशुल्क लगायतका कर समयमा बुझाउनु पर्नेमा सम्बन्धित निकायबाट ठुला व्यवसायीलाई भन्दापनि साना व्यवसायीलाईमात्र कडाई गर्दै आएको छ । करोडौंको आम्दानी गर्ने ठूला व्यवसायीहरु कहिले कर छली, कहिले नक्कली भ्याट बिल प्रकरण त कहिले मिसम्याच प्रकरणमा राजस्वको अनुसन्धानमा परेका छन । त्यस प्रकरणमा सवैभन्दा बढी माडवाडी समुहकै लागानीमा रहेका कम्पनीहरु पहिलो पक्तिमा पर्ने गरेपनि अझै सम्म सरकारले कारवाही नगर्दा करोडौ कर चुहावट भएको छ । विभागले ठूलो आम्दानी गर्ने तर कर नतिर्ने पेशाकर्मीको फाईलमा उच्च आम्दानी गर्ने डाक्टर, इन्जिनियर, वकिल, एनजिओ, आइएनजिओमा काम गर्नेहरु र विदेशी कम्पनी तथा संस्थाहरुमा कन्सल्ट्यान्टको रुपमा काम गर्ने र व्यवसायीहरुहरुको नाम र विवरण धेरै अघिदेखि संकलन गरेपनि सो विवरणमा भएका नामावलीका कारण विभागले फाईल खोल्न समेत खुट्टा कमाएको छ । विनोद चौधरीको नाम पनि समेटेपछि उनको चर्चा परिचर्चा खुबै चलेपनि उनले आफ्नो देशमा भने कर छली गर्नेको सुचीमा परेका छन । एकै पटकमा करोडो भन्दाबढी दान दिने उपेन्द्र महतो समेत आफ्नो सम्पत्तीको कर नबुझाउने सूचीमा रहेका छन । रुसमा मल्टिबिलिनियरका रुपमा आफ्नो परिचय बनाएका महतोले नेपालमा पनि विभिन्न व्यवसायमा आफ्नो लगानी गरेका छन्, तर उनी पनि सरकारले गर्ने कर बुझाउनेको सम्मानमा अझै सम्म पर्न सकेका छैनन् । सरकारी नीति नियमलाई बेवास्था गर्दै आफ्नोमात्र व्यवसाय सञ्चालन गरेका कम्पनी, व्यक्ती र अन्य समुहलाई कारवाही गर्न सरकारले खुट्टा कमाउनु हुदैन् ।