नेपाली जुत्ता उत्पादनमा पनि आत्मनिर्भर झगडा गर्नमा पनि आत्मनिर्भर

रोशन कार्की गत साता भृकुटीमण्डपमा एक नयाँ नाटक मञ्चन भई रहेको थियो । आफुहरु विस्तारै नेपाली उत्पादनमा आत्मनिर्भर भएका छौ केही वर्षमा विदेशमा नेपाली उत्पादनको निर्यात गर्ने छौ भन्दै लामो भाषण दिएका जुत्ताचप्पल व्यवसायी संघका अध्यक्षले भोलीपल्टै रणमैदानमा उत्रिएको पनि देखियो । किन त्यसो गरे भनेर बुझ्दा फुटवेयर म्यानुयाक्चरर्स एशोसिएशन अफ नेपालका अध्यक्ष रबीनकुमार श्रेष्ठले भृकुटीमण्डपमा लाग्ने जुत्ताचप्पलको बाह्रमासे मेला रोक्नकालागि भएको बताए । अध्यक्ष श्रेष्ठले १३ औं जुत्ताचप्पल मेलाको समापनमा बोलेका थिए, अब बाह्रमासे मेला लगाउन दिने छैन् । तर, संघले आयोजना गरेको मेलाको एक दिन अधिसम्म सोही स्थानमा बाह्रमासे मेलाका संयोजक रन सुजका रुद्र न्यौपाने र रोयल सुजका मालिक भीम पौड्यालले मेला लगाएका थिए । जसले आफुलाई सवैभन्दा बढी नेपाली जुत्ताचप्पल उत्पादन गर्ने व्यवसायी भन्ने गर्दछन् । हो सोही जुत्ता बोकेर संघले आयोजना गरेको मेलाको स्टलमा राखेका थिए । तर संघको आधिकारीक मेला सकिएको भोलीपल्टदेखी सुरु हुन लागेको अर्को जुत्तामेला तत्काल रोक्न भन्दै अध्यक्ष श्रेष्ठकै अगुवाईमा भृकुटीमण्डमा गई संघका पूर्वअध्यक्ष तथा शिखर सुजका प्रबन्ध निर्देशक रामकृष्ण प्रसाँईलाई तत्काल जुत्ता मेला नगर्नं निर्देशन दिएपछि विबाद उत्पन्न हुन पुगेको हो ।

सो मेलालाई कुनै पनि हातलमा बन्द गर्नु पर्ने भन्दै अध्यक्ष श्रेष्ठ लागी परेका थिए तर सरकारी निकायबाट मेला लगाउने स्वीकृत ल्याएकालाई संघले बलजफत हटाउन खोज्दा अहिले संघ विवादको भुमरीमा रुमलिएको छ । पूर्वअध्यक्षबीच अहिले ‘सेल मेला’ को विषयमा चर्को बादविबाद चलिरहेको छ । अध्यक्ष श्रेष्ठले सेल मेला गर्न नपाउने भनेपछि विवाद उत्पन्न भएको थियो । अध्यक्ष श्रेष्ठ र पूर्वअध्यक्ष प्रसाँईबीच चलेको सो विवादका कारण अहिले भृकुटीमण्डपमा जुत्ता व्यापारीहरुको भिड लागेको छ । मेलाको नाममा उत्पन्न विवादमा आरोपप्रत्यारोपका साथै दुबैपक्ष पछि हटेका छैनन् । शिखर सुजले राजधानीको भृकुटीमण्डपमा जुत्ताचप्पलको मेलामा जुत्ता उत्पादकहरुले अबरोध गरेको भन्दै आपत्ती समेत जनायो । भने अध्यक्ष एशोसिएसनका अध्यक्ष श्रेष्ठले मेला रोक्न आग्रहमात्र गरेको हो भन्दै आए । मेलामा गत शनिबार खुद्रा ब्यापारीहरु सहितको समुहले प्लेकार्ड बोकेर मेलास्थलको गेटमा धर्ना समेत दियो सो धर्नामा अध्यक्ष श्रेष्ठकै अगुवई थियो । प्रहरीले बार्ताको लागि दुवै पक्षलाई बोलाएर समधान गर्न खोज्दा पनि समस्या समधान भएन । एशोसिएसनका अन्य सदस्यहरु भने यो मेला रोक्नेभन्दा पनि व्यक्तिगत रिसिबीका कारणमात्र भएको देखिएको बताउदै आएका छन् । अध्यक्ष श्रेष्ठले मेला आयोजकलाई सामान्य प्रकृया समेत पुरा गरेको देखिदैन । अध्यक्षले आयोजकलाई लिखित रुपमा मेला रोक्न आग्रह गर्नुपर्नेमा त्यसो नगरेको प्रसाँइको भनाई छ । प्रँसाईले भनेका छन्,‘अध्यक्षले सार्वजनिक स्थलबाट भाषण गर्दैमा मेला रोक्नु पर्ने भन्ने छैन,सघंले गर्नु पर्ने सामान्य प्रकृया पुरा गरेर बोर्ड बैठक राखेर आग्रह गरेको भए म पनि संघको जिम्मेवार व्यक्ति भएकाले मेला रोक्ने थिए होला, तर तानाशाही रुपमा मेला रोक्न भन्दै अबरोध गरेपछि मेरो प्रतिष्ठाका कारण पनि एक पटक जसरी पनि जारी राख्नु पर्ने देखिएकाले मेला लगाएको हो । मलाई संघले ढोका थुनेर विरालो कुटे झै गरेपनि यो अबस्ता आएको हो । अरु केही विवाद छैन म पनि बाह्रमासे मेलाको बिरोधी हुँ ।’ सो संघका सदस्यले भने,‘संस्थाको आधिकारीक मेला सुरु हुनुभन्दा अधिसम्म सो स्थानमा जुत्तामेला थियो, त्यहीको जुत्ता लगेर मेलामा राखिदा सम्म अध्यक्षले कुनै कुरा बोल्नु भएन, अहिले मञ्चबाट बोलेकै भोलीपल्ट अर्काे पक्षले मेला गर्नलाग्दा अबरोध पु¥याउनु गल्ती भएकै हो । सस्थाका अध्यक्षनै सहभागी भएर अबरोध पु¥याउनेभन्दापनि संघमा डाकेर समस्या समधान गर्नुपर्नेमा त्यसो भएन ।’ अध्यक्ष श्रेष्ठले भने,‘उहाँलाई हामीले मेला नगर्न पटकपटक आग्रह गरेको हो, आग्रहलाई नमानेपछि यो अबस्था आएको समस्या समधान गर्न संस्था लागिपरेको छ ।’ आफुलाई नेपाली जुत्ताचप्पल उत्पादन गर्ने कम्पनी सञ्चालकका रुपमा परिचय दिदै आएका जुत्ता व्यापारीहरु यसरी आरोपप्रत्यारोपमा लागेपछि नेपाली जुत्ताचप्पलको भविश्यमा समेत प्रश्नचिन्ह लागेको छ । गत विहीबार राजधानीको भृकुटीमण्डपमा देखिएको व्यवसायीहरुबीचको वाकयुद्धले अहिले उग्ररुप लिएको छ । डिकुरा प्रकाशनको नाममा जुत्तामेलाको आयोजना गर्न लागिएको भन्दै फुटवेयर म्यानुयाक्चरर्स एशोसिएशन अफ नेपाल का अध्यक्ष श्रेष्ठको नेतृत्वमा गएको टोलीले तयार गरिदै गरेको मेलास्थललाई अबरोध गरेकोभन्दै शिखर सुजका प्रबन्ध निर्देशक प्रँसाईले विज्ञप्तिनै जारी गरेर आफु आबद्धसंस्थाकै आधिकारीक व्यक्तिले मेरै विरुद्ध सडकमा उत्रेनु दुखत विषय भएको समेत जनाएका छन् । एक दशक अघिसम्म नेपाली जुत्ता चप्पल भन्ने बित्तिकै आम मानिसमा नाक खुम्च्याउने प्रवृत्ति रहेको थियो । अहिले यो अवस्थामा परिवर्तन आएसंगै आफुआफुनै वाकयुद्धमा समेत लागेका छन् । विदेशी ब्रान्ड खोज्ने नेपालीको रोजाइमा अहिले स्वदेशी जुत्ताचप्पल पर्न थालेका छन् । स्वदेशमै सुलभ मूल्यमा गुणस्तरीय जुत्ता उत्पादन हुन थालेपछि उपभोक्ताको आकर्षण हृवात्तै बढेसंगै एकले अर्कालाई मान्न समेत तयार नभएको प्रमाण भृकुटीमण्डपमा चल्यो । अहिले नेपालमा वार्षिक पाँच करोड जोर जुत्ताचप्पलको माग छ । जसमध्ये ६० प्रतिशत माग स्वदेशी उत्पादनले धानिरहेको दाबी गर्नेहरुनै अहिले वाकयुद्धमा रुमल्लिएका छन् । नेपालमा पाँच वर्षअघिको तुलनामा जुत्ताचप्पलको खपत र मूल्य झण्डै दोब्बर भइसकेको छ । यस्तो अवस्थामा पनि आयात घट्नुको कारण स्वदेशी जुत्ताचप्पलको प्रयोग बढ्नु रहेको संघको दाबी गरेको छ । नेपालमा पहिलोपटक २०२२ सालमा बाँसबारी छाला जुत्ता कारखाना खुलेको थियो । अहिले सरकारी स्वामित्वको बाँसबारी छाला जुत्ता कारखाना बन्द भइसकेको भए पनि निजी क्षेत्रका दर्जनौं उद्योग खुलिसकेका छन् । सरकारी स्वामित्वमा सञ्चालनमा रहेको बाँसबारी जुत्ता कारखाना बन्दसंगै नीजिक्षेत्रबाट स्थापना भएका जुत्ता उद्योगका मालिकहरु एक आपसमा समस्या समधान गर्नभन्दा पनि समस्या खडा गरेर तमासा देखाएका छन् । कारण नेपाली उपभोक्ताहरुले नेपाली उत्पादनलाई दिएको मायाँलाई पचाउन नसकेर व्यापारीबीच मेलाको नाममा चलको वाकयुद्धले नेपाली जुत्ताचप्पलको भविश्यमा उनीहरुबाटै धरासायी बनाउदै गएको पछिल्लो पटकको हर्कतबाट प्रष्ट भएको छ । नेपालमा लगानीमैत्री वातावरण नभएको बताउँदै प्रतिष्ठित उद्योग र व्यवासायिक प्रतिष्ठानहरू बन्द भइरहेका बेलामा जुत्ताचप्पल उद्योग भने फस्टाउँदै गइरहेका थियो । सरकारले सहयोग गरेर मुलुकमा जुत्ता उद्योग फस्टाएको र सरकारले सहयोग नगरेर अन्य उद्योगहरु बन्द भएको पक्कै होइन । व्यवसायीहरुको मेहनत र प्रतिवद्धताले जुत्ता उद्योगहरु फस्टाएको हो जुत्ता उद्योगीले वर्षेनी पटकसम्म मेला आयोजना गरी स्वदेशी ब्रान्डको प्रवद्र्धन गरिरहेको भन्दै आएका उनी व्यवसायीहरु प्छिल्लो समयमा किन विवादमा उत्रिए ? यो प्रश्न जताततै सोधिन थालेको छ । नेपाली उपभोक्तालाई स्वदेशी जुत्ताप्रति आकषिर्त बनाउन उद्योगीहरु लागिपरेकै कारण जुत्ताचप्पल फस्टाएका हुन । जुत्ताचप्पलको आयातित बजार ओरालो लागिरहेको हो । पछिल्लो समय जुत्ताचप्पलमा विदेशी ब्रान्डसँग नभई स्वदेशी ब्रान्डहरुबीच नै प्रतिस्पर्धा सुरु भइरहेको छ । स्वदेशी छाला जुत्ता उद्योगमा ३० अर्ब रुपैयाँ लगानी भइसकेको छ । नेपालमा अहिले खासगरी स्पोट्र्स सुज, क्याजुअल सुज, स्यान्डल, स्कुलकलेजका जुत्ताहरु, पार्टी सुज तथा बुटहरु उत्पादन भइरहेको छ । अझै पनि स्पोटर्स सुज, क्याजुअल सुज, बच्चाको जुत्ताचप्पल, लेडिज जुत्ता तथा स्यान्डलहरू ठूलो परिमाणमा विदेशबाट आयात हुने गरेको छ । पुरुषले लगाउने जुत्ता चप्पलहरुमा आत्मनिर्भर उन्मूख भए पनि महिलाले लगाउने स्यान्डल नेपालमा खासै उत्पादन हुन सकेको छैन । नेपालमा गुणस्तरीय स्यान्डल उत्पादन नभएकाले हुँदा अधिकांश स्यान्डल विदेशबाटै आयात गरिन्छ । नेपालमा जुत्ताचप्पल बनाउनका लागि विदेशी कच्चा पदार्थको आयात गर्नुपर्छ । जुत्ताचप्पलको सोलदेखि लेदरसम्म बाहिरबाटै आयात हुने गरेको छ । स्वदेशी जुत्ता भनिए पनि ८० प्रतिशत कच्चापदार्थ विदेशबाट आयात गर्नुपर्छ । नेपालमा पछिल्लो समय सोलहरु उत्पादन हुन थालेका छन् । तर, गुणस्तरीय सोलहरु अझै उत्पादन हुन सकेको छैन । उद्योग सञ्चालनमा आएका जटिलता कानुनी बाध्यतालाई समयसापेक्ष परिमार्जन गर्न लाग्नु पर्ने संघका पदाधिकारीहरु मेला गर्न मिल्दैन भन्दै सडकमा नाटक मञ्चन गरेका छन् । पत्रकार सम्मेलनमा नेपाली उत्पादनलाई मायाँ गर्न आग्रह गरिदाँ उत्पादन गर्नेहरुनै युद्धमा निस्किए । त्यसको पहिलो निशानामा परेका थिए शिखर सुजका मालिक । उनलाई बाह्रमासे मेला रोक्नेभन्दापनि व्यवसायमै धक्का दिने र अबरोध गर्ने रणनीति जस्तो देखियो । अध्यक्ष श्रेष्ठलाई पटकपटक विवादका सम्बन्धमा सोधे तर एउटै उत्तर आयो बाह्रमासे मेला रोक्ने । पटकपटक सोधेपछि अध्यक्ष श्रेष्ठले म्यासेजबक्समा पठाए, भृकुटीमण्डपमा लाग्ने बाह्रमासे जुत्ता चप्पल सेल मेलाको अन्त्य भएको छ समाज कल्याण परिषदका सदस्य सचिव पदाधिकारी र जुत्ता चप्पल उद्योगीहरूबिच लामो समयको छलफलपछि प्रदर्शनी मेला बाहेक बाह्रमासे मेला बन्द गर्ने निष्कर्षमा पुगेको हो ।। शिशाको घरमा बसेर जुन काम नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघले चलाएको विवादकै कारण महासंघको भबिश्य अन्योलमा रहेको छ । सोही रोग अहिले जुत्ताचप्पल व्यवसायीहरुमा लागेको छ । त्यसैले शिशाकै घरमा बसेर ढुंगा हान्नु उचित नहोला । जय होस । पबचपष्चष्mल२नmबष्।िअयm