घुमुवा प्रहरीको असुली आतंक महानगरीय प्रहरी पनि निकम्मा

काठमाडौं । नेपाल प्रहरीभित्र तुलनात्मक रुपमा इमान्दार अधिकृतका रुपमा रुपमा चिनिएका र भावी आईजीपीका रुपमा रहेका एआइजी कुवेरसिंह रानाले महानगरीय प्रहरी आयुक्त कार्यालयको कमाण्ड सम्हालेकोे ५ महिना भइसकेको छ। ५ महिनाको अवधिमा प्रहरीको छवि सुधार्ने उनको प्रतिबद्धताले मूर्तरुप पाएको महानगरबासीले महसुस गर्न त पाएनन् नै उल्टै रक्तचन्दन तस्करी र जुवाखालमा प्रहरी अधिकृतकै संलग्नताका कुरा सार्वजनिक भए। लामो समयदेखि उपत्यकामा कार्यरत बदनाम घुमुवाहरूलाई हटाउने तदारुकता पनि उनले देखाउन नसकेको प्रहरी स्रोत बताउँछ।  

स्रोतका अनुसार प्रहरी संगठनको छवि बद्नाम बनाउन र उपत्यकामा अपराधिक तत्वहरूसँग साँठगाँठ गर्ने कारकतत्व मानिएका कतिपय घुमुवा त ९ बर्षदेखि महानगरका परिसर, बृत्त र प्रभागमा उठाउन र हाकिमहरूलाई खुसी पार्दै टिकिरहेका छन्। पूर्वगृहमन्त्री भीम रावलले लामो समय कार्यरत बदनाम घुमुवाहरूकै कारण तराईमा अपराधिक क्रियाकलाप बढेको कुरालाई गम्भीरतापूर्वक लिई सबै घुमुवालाई पहाडी जिल्लामा सरुवा गरेपछि तराईमा निकै शान्ति छाएको र सशस्त्र समूहका गतिविधि समेत निस्तेज भएका थिए। भर्खरै गृहबाट सरुवा भएका गृहसचिव लीलामणि पौडेलले अपराधिक क्रियाकलापका कारक तराईका बदनाम घुमुवाहरूलाई सरुवा गर्न निर्देशन दिएपछि ४५ जनाको सरुवा भएको थियो। तर राजनीतिक पहुँच, प्रहरीकै उच्च अधिकारीलाई घुस खुवाएर ती घुमुवा पुनः यथास्थानमै फर्किएका छन्। सचिव पौडेलले तराईमा बसेर अपराधकर्ममा संलग्न सबै घुमुवा प्रहरी हटाउने अठोट लिए पनि अकस्मात् उनको सरुवा भएपछि प्रहरीका भ्रष्ट अधिकारीले सरुवा गरेकाहरूलाई पनि पुनः यथास्थानमा ल्याएर अपराधीकरणलाई प्रश्रय दिएको स्रोत बताउँछ। 

२०६८ असार ८ गते बरिष्ठताका आधारमा एआइजी बढुवा भएका रानाले असार १० गते पदबहालीका क्रममा जवाफदेहीपूर्ण, सक्षम, प्रभावकारी र परिणाममुखी प्रहरी परिचालन मुख्य उद्देश्य रहेको घोषणा गरेका थिए। उनले प्रहरी आफैं समस्या नहोस्, सबैको सहयोगी होस् भन्ने कुरामा विशेष ध्यान दिने दाबी गरेका थिए। तर एआइजी रानाको कार्यालयकै सामुन्ने मुस्लिम नेता फैजान अहमदको २०६८ असोज ९ गते हत्या भए पनि अझैसम्म हत्यारा पत्ता लगाउन प्रहरीले सकेको छैन। घटना भएको ५ मिनेटमै पुग्ने अवधारणा र चोक चोकमा प्रहरी तैनाथ हुने हल्लाखल्ला सहित स्थापित महानगरीय प्रहरीको बोर्ड परिवर्तन बाहेक कार्यशैलीमा भिन्नता महसुस उपत्यकाबासीले गर्न सकेका छैनन्। एआइजी रानालाई प्रहरीमा 'बेदाग' अधिकृतका रुपमा प्रचार गरिए पनि उनको हिमचिम वीरेन्द्रलाल श्रेष्ठ जस्ता विवादास्पद व्यक्तिहरूसँग रहेको पाइएपछि उनका शुभेच्छुकहरूसमेत सशंकित हुन थालेको एक प्रहरी अधिकृत बताउँछन्। 

महानगरमा घुमुवाहरूको बिगबिगी 

नेपाल प्रहरीमा पद बहाली गर्नासाथ संगठनका हरेक प्रमुखले प्रहरीमा घुसखोरी अन्त्य गर्ने, हाकिमले असुलीका लागि राखेका घुमुवाहरू हटाउने घोषणा गर्छन्। तर व्यवहारमा ती घुमुवाहरू हटाउने कुरा कहिल्यै कार्यान्वयन नहुने गरेको प्रहरी स्रोत बताउँछ। स्रोतका अनुसार घुमुवाको काम सही सूचना संकलन र अपराध नियन्त्रण, शान्ति सुरक्षामा सहयोग गर्ने हो। तर त्यसको ठीक उल्टो अपराधीहरूले ती घुमुवाहरूलाई प्रभावमा पारी प्रहरीको योजनाबारे जानकारी लिने र रणनीति बनाउने गरेकाले उपत्यका र तराईमा अपराधका घटना बृद्धि हुने गरेका छन्। एक प्रहरी अधिकृत भन्छन्, आधी अपराध त घुमुवाहरू हटाए स्वतः हट्छ।  

घुमुवा राखेर दाम र कोसेलीपात लिनेमा प्रहरीका उच्च अधिकारीदेखि परिसर, बृत्त र प्रभागका इन्चार्जहरू पनि रहेको स्रोतले जनाएको छ। स्रोतका अनुसार लामो समय घुमुवा बसेकाहरू पदले तल्लो दर्जाका भए पनि करोडौंंको सम्पत्तिको मालिक बनेका उदाहरण प्रसस्तै छन्। काठमाडौं प्रहरी परिसरको विशेष टोली पनि हरेक परिसर प्रमुखको कमाइखाने विशेष टोलीमा रुपान्तरित भएको छ। इन्स्पेक्टर कुमोद ढुंगेल र सई संजय तिमिल्सिनाले सो टोलीलाई गर्नु बद्नाम गरेपछि निवर्तमान एसपी केदार रिजालले उनीहरूलाई हटाएर सई दीपेन्द्र चन्दलाई इन्चार्ज बनाएका थिए। प्रहरीमा मालदार मानिने दरवारमार्ग प्रभाग, कोटेश्वर प्रभागको इन्चार्ज हुँदै शान्ति मिसन र फर्किएपछि सहकर्मीहरू उपत्यका बाहिर सरुवा भए पनि सई चन्द पहुँचकै आधारमा विशेष टोलीमा सरुवा हुन सफल भएकोमा त्यतिबेला टिकाटिप्पणी भएको थियो। उनको टोलीका सई हरेराम अधिकारी, असई प्रसन्न मल्ल, नकुल बोगटी, हवल्दारहरू भीम बस्नेत, रामुकमार तामाङ, सिपाही सूरज कार्की, अनिल तिवारीको बर्षौदेखि कार्यरत छन्। स्वयं आयुक्त कार्यालयले नै असई दिपेश कौशिकीलाई घुमुवाका रुपमा परिचालन गरेको छ।  

ललितपुर परिसरका एसपी भोगबहादुर थापाले सई प्रज्वल थपलियाको नेतृत्वमा घुमुवा टोली परिचालन गरेका छन्। ललितपुर परिसरका मुद्दा फाँटका इन्स्पेक्टर फिरोज बस्नेतले सिपाही इन्द्रजित यादवलाई घुमुवाका रुपमा खटाएर लाभ लिने गरेको स्रोत बताउँछ। गौशाला प्रभागमै कार्यरत हुँदा बदनाम भएका सिपाही यादवलाई फिरोजले यसअघि पुल्चोक प्रभागमा हुँदा पनि घुमुवा राखेका थिए भने परिसरमा सरुवा भएपछि उतै लगेका थिए। 

 घुमुवा किन घुम्छन हाकिमकै वरिपरि  

 त्यस्तै अपराध महाशाखाले इन्स्पेक्टर प्रमुख हुनुपर्ने ललितपुर परिसरको अपराध अनुसन्धानमा सई भरत थापालाई निमित्तका रुपमा खटाइएको छ। आयुक्त रानाका अति विश्वासपात्र महानगरीय प्रहरी परिसर कालीमाटीका बृत्तपति डीएसपी टेकबहादुर तामाङले सई गोरख शाह र असई रमेश नेपाललाई घुमुवाका रुपमा राखेका छन्। रानाले मन पराउने अर्का महाराजगंजका वृत्तका डीएसपी जगदिश पोखरेलले सई टेकबहादुर कुँवर र चोरीकाण्डमा जागिरबाट बर्खास्तीमा परी ४ बर्षपछि बहाली भएका सिपाही कुमार लामालाई घुमुवाका रुपमा राखी असुलीमा परिचालन गरेको प्रहरी स्रोत बताउँछ। स्रोतका अनुसार ५ बर्षदेखि घुमुवाका रुपमा कार्यरत कुँवरले असुली गर्दै हाकिमलाई चढाएरै पनि यसबीचमा गोलढुंगामा भवन बनाइसकेका छन्।  

यसअघिका डीएसपी दीपक थापा र विकासराज खनालले पनि कुँवर र लामालाई परिचालन गर्दै कुस्त कमाएर सरुवा भएकाले पोखरेलले पनि तिनैलाई विश्वास गरेको कुरा प्रहरी सूत्र बताउँछ। घुमुवा राखेर असुली गर्नेमा बौद्ध वृत्तका डीएसपी श्याम ज्ञवाली पनि अग्रपंक्तिमै पर्छन्। उनले सुवेदार मेजरको समेत जिम्मेवारी दिएका सई दीपकबाबु केसीको नेतृत्वमा असई सन्तोष गोले र सिपाही सन्दीप दानी रहेको घुमुवा टोलीलाई तिब्बती जुवा मज्याङ, निम्नकोटीको मदिराका कारोबारी, म्यानपावर व्यवसायी र गुण्डाहरूबाट असुली गर्न खटाएका छन्। सोह्रखुट्टे प्रभागका पूर्व इन्चार्जले प्रयोग गरेका घुमुवा सई युवराज केेसीलाई नै इन्न्स्पेक्टर दानबहादुर थापाले घुमुवाका रुपमा परिचालन गर्दै आएका छन्। एआइजी रानाले आयुक्त हुनासाथ आफ्नै पीए थापालाई सोह्रखुट्टे जस्तो मालदार मानिन प्रभागमा सरुवा गरेका हुन्। कीर्तिपुर प्रभागका इन्स्पेक्टर मधु सिलवालले हवल्दार बलबहादुर थापालाई घुमुवादेखि सबै असुलीमा लगाएका छन् भने ठिमी बृत्तका डीएसपीले सिपाहीहरू ज्ञानेन्द्र बस्नेत र रामप्रसाद चौहानलाई खटाएका छन्।  

कुनैबेला थानकोट प्रभागको घुमुवा हवल्दार शेष रहमतुल्लालाई इन्स्पेक्टर अभय केसीले अद्यापि घुमुवाका रुपमा त्यही क्षेत्रमा पठाउने गरेको बताइन्छ। उनको दरबन्दी प्रहरी हेडक्वार्टरमा भए पनि उनी थानकोटमै देखिन्छन्। प्रहरी स्रोतका अनुसार नयाँसडकको जनसेवा प्रभागका इन्चार्ज कवित कटवालले हवल्दार रामशरण न्यौपानेसहित २ जना घुुमुवालाई हुन्डी र डलरका कारोबारीहरूबाट पैसा उठाउन लगाइरहेका छन् । बानेश्वर वृत्तका डीएसपी वीरबहादुर ओलीले असई बीरेन्द्र बोहरा र हवल्दार चन्द्र भाट, कोटेश्वर प्रभागमा हवल्दार परमेश्वर साह ५ बर्षदेखि नै घुमुवाका रुपमा कार्यरत छन्। डीएसपी ओलीले प्रायः सधैं कमाउ स्थानमै रमाएका सई प्रेम रेग्मीलाई मुद्दामा असुली गर्ने र अर्का सई गगन शाहीलाई ठाडो उजुरी हेर्न दिएका छन्। ११ लाख लुटपाटकाण्डमा जागिर खोसुवामा परेका र पछि राजनीतिक शक्ति प्रयोग गरी बहाली भएका हवल्दार भीमबहादुर बस्नेत कमलपोखरी प्रभागका घुमुवा हुन् भने सिंहदरवारमा सिपाही रामकृष्ण थापा छन्। भक्तपुर परिसरले असई प्रभु कार्की, हवल्दार सुरेन्द्र लामा र सिपाही सुकराम बाटालाई घुमुवा राखेको छ।  

घुमुवा राम्रो उद्देश्यले राखिएको तर कतिपयले आचरण विपरीत काम गरेका कारण संगठनको छविमा आँच पुगेको प्रहरी प्रवक्ता डीआइजी विनोद सिंह बताउँछन्। 'तोकिएको काम नगरी आचरण विपरीत कार्यमा मुछिएका घुमुवालाई कारबाही गरिसकिएको छ' डीआइजी सिंहले भने। सरुवा भएका घुमुवाहरू पुनः यथास्थानमै फर्किएकोबारेमा जिज्ञासा राख्दा डीआइजी सिंहको प्रतिक्रिया यस्तो थियो, घुमुवाहरूसँग अपराधिक र भूमिगत संगठनहरूको बारेमा सूचना हुने भएकाले उनीहरूलाई आवश्यकताको आधारमा राखिएको हुनसक्छ। तर बदनाम र असुली गर्नेहरूलाई पुनः जिम्मेवारी नदिने नीति छ।