पैठारीमा छुट्टाछुट्टै बिलबिजक बनाई अर्बौं छली

भारतबाट लोकल पैठारी अन्तर्गत सामान भित्र्याउँदा व्यवसायीले सीमावर्ती रक्सौल भन्सार तथा यहाँको भन्सारमा छुट्टाछुट्टै बिलबिजक पेस गरी राजस्व छल्ने गरेका छन् । भारतीय भन्सारमा वास्तविक बिलबिजक पेस गरे पनि वीरगन्ज भन्सारमा सामान छुटाउन छुट्टै बिलबिजक खडा गरी न्यून बिजकीकरण गरेर सामान जाँचपास हुने गरेको छ । 

भारत तथा तेस्रो मुलुकबाट सामान पैठारी गर्दा आयातकर्ताले सीमावर्ती भारतीय भन्सारमा निकासी प्रज्ञापनपत्र (बिल अफ एक्सपोर्ट) घोषणा गर्नुपर्छ । भारतीय भन्सारका लागि वास्तविक बिलविजक पेस गर्ने व्यवसायीले यहाँको भन्सारमा सामान जाँचपास गर्न छुट्टै हस्तलिखित प्रज्ञापनपत्र तयार गर्ने गरेका छन् । यसरी दैनिक २ देखि ४ करोड रुपैयाँ राजस्व चुहावट हुने भन्सार सम्बद्ध स्रोतको दाबी छ । भन्सारले लोकल पैठारीका सामान मूल्यांकनका लागि भारतीय भन्सारमा घोषणा गरेको निकासी प्रज्ञापनपत्र पनि अनिवार्य गरे तत्काल यो परिमाणको राजस्व छली नियन्त्रण हुने स्रोतले बतायो ।

तेस्रो मुलुक र अन्तःशुल्क फिर्ता (डिआरपी) अन्तर्गत पैठारी वस्तुमा आयातकर्ताले निकासी प्रज्ञापनपत्र पेस गरे पनि लोकल पैठारीमा चाहिँ बुझाउँदैनन्,' भन्सार प्रमुख लावण्य ढकालले भने, 'अरू भन्सारमा पनि यस्तै हो ।' भन्सार ऐनमा भारतबाट आयातित वस्तुमा निकासी प्रज्ञापनपत्रको आधारमा मात्र जाँचपास गर्ने व्यवस्था अनिवार्य नभएको उनले बताए । व्यवसायीले वस्तुको कम मूल्यांकन गरेको शंका लागेको अवस्थामा तत्काल भारतीय भन्सारमा पेस गरिएको निकासी प्रज्ञापनपत्र माग्ने गरेको भन्सार प्रमुखले बताए । 'लोकल पैठारी अन्तर्गत भित्रिएका वस्तु पनि भारतीय भन्सारले जारी गर्ने निकासी प्रज्ञापनपत्रका आधारमा मूल्यांकन गर्ने व्यवस्था गरे राजस्व वृद्धि हुन्छ,' उनले भने ।

वीरगन्ज भन्सारले हालसम्म लोकल पैठारीका सामान मूल्यांकनमा निकासी प्रज्ञापनपत्रलाई आधार नबनाएको एक भन्सार अधिकृतले बताए । मूल्यांकनमा धेरै कडाइ गरे चोरी पैठारी बढ्ने भन्दै भन्सारले यसमा चासो देखाउने गरेको छैन । 'तर निकासी प्रज्ञापनपत्र अनिवार्य नगर्नुको कारण चाहिँ मिलेमतोमा न्यून मूल्यांकन गराई घूस खान हो,' स्रोतले भन्यो, 'भन्सारको यस्तै कार्यशैलीले न्यून बिजकीकरण नियन्त्रण हुन नसकेको हो ।' 'भन्सार बिन्दुमा न्यून बिजकीकरण गरी सामान भित्रिएका कारण बजारमा बिलबिजक जारी नहुने, नक्कली बिल प्रयोग हुने लगायत विचलन देखिएको छ । न्यून बिजकीकरणको प्रभाव राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा परेको छ ।

भन्सारमा विद्युतीय डाटा आदानप्रदान गर्ने प्रणाली लागू गरे यस्तो समस्या समाधान हुने नाम उल्लेख गर्ने सर्तमा एक भन्सार अधिकृतले बताए । 'भारतीय भन्सारसँग सम्झौता गरी उता घोषणा गरेको विवरण यहाँ हेर्न सकिने व्यवस्था सजिलै मिलाउन सकिन्छ,' तिनले भने । लोकल पैठारी अन्तर्गत मोटर पार्टस, शृंगारका सामान, साडी, सर्टिङसुटिङका कपडा, विद्युतीय उपकरण, काजु किसमिस, खाद्यान्न लगायत वस्तु भित्रिन्छ ।

निकासी प्रज्ञापनपत्र भन्सारले माग नगर्ने भएकाले व्यवसायीले वस्तुमा टाँसिएको अधिकतम बिक्री मूल्य (एमआरपी) स्टिकर भन्सार परिसरमै चक्कुले कोतरेर मूल्यांकन गराई राजस्व छल्ने गरेका छन् । स्टिकर कोतरेको व्यवसायीले आफैंले तयार पारेको हस्तलिखित बिलबिजक अनुसारको नयाँ स्टिकर लगाउँदा पनि भन्सारले चासो देखाउँदैन । एमआरपी उप्काएपछि कर्मचारीको मिलेमतोमा सक्दो न्यून मूल्य लेखेर मूल्यांकन गराई जाँचपाच हुने गरेको छ ।