भारतले सुनचाँदीमा कर बढायो

काठमाडौं, माघ ५
भारतले सुनचाँदी आयातमा लिँदै आएको भन्सार र अन्तशुल्कको दर बढाएपछि नेपालबाट अवैधरुपमा चाँदी भारतर्फ जाने खतरा बढेको छ। सुनचाँदीको आयात र खपत बढेको भन्दै भारतले मंगलबारदेखि भन्सार र अन्तशुल्क बढाएको छ। यसले गर्दा चाँदीको मूल्य भारतभन्दा नेपालमा सस्तो पर्ने छ। सुनको मूल्य भने भारतकै हाराहारी बनेको छ। दुई वर्षअघि भारतभन्दा नेपालमा सुनचाँदी सस्तो हुँदा नेपालबाट भारतर्फ अवैध कारोबार बढेर व्यापारघाटा उच्च भएको थियो। अहिले पनि सरकारले समयमै चाँदीमा लाग्ने कर नबढाए यस्तै समस्या आउनसक्ने देखिएको छ।भारतले लागु गरेको नयाँ भन्सार र अन्तशुल्क दरअनुसार अब भारतीय व्यापारीले चाँदीमा नेपालीले भन्दा झन्डै दोब्बर कर तिर्नुपर्नेछ। यसले चाँदी नेपालबाट अवैधरुपमा भारतर्फ जानसक्ने खतरा बढेको हो। अहिले नेपाली व्यवसायीले १ किलो चाँदीका लागि २ हजार ४ सय नेपाली रुपैयाँ कर तिर्दै आएका छन्। मंगलबारको नयाँ दरअनुसार भारतीय व्यापारीले भने चाँदी आयात गर्दा ३ हजार भारु (४ हजार ८ सय नेरु) कर तिर्नुपर्ने भएको छ।
 यसले गर्दा भारतीय व्यापारीको तुलनामा नेपाली व्यापारीले ल्याएको चाँदीको मूल्य निकै कम हुन्छ। 'नेपालमा सस्तो भएपछि चाँदी सिधैं भारतर्फ तस्करी हुन्छ, यसमा कुनै शंकै छैन,' नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने, 'यसले दुई वर्षअघिको जस्तै समस्या आउन सक्छ।'

भारतले लागु गरेको नयाँ भन्सार र अन्तशुल्क दरअनुसार अब भारतीय व्यापारीले सुन आयात गर्दा भने १० ग्रामका लागि ५४० भारतीय रुपैयाँ(८६४ नेपाली रुपैयाँ) तिर्नुपर्छ। नेपाली व्यवसायीले भने १० ग्राम सुन आयात गर्दा १ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्ने हुन्छ। यसले गर्दा भारतमा भन्दा नेपालमा सुन आयात गर्दा प्रति १० ग्राम १ सय ३६ रुपैयाँ बढी कर तिर्नुपर्छ। 'सुनमा खतरा नभए पनि चाँदीमा धेरै देखिएको छ,' शाक्यले भने।
दुई वर्षअघि भारतमा १० ग्राम सुनमा ३ सय रुपैयाँ भारु कर लाग्दा नेपालमा १ सय ३० मात्र थियो। यसले सुनको आयात २ सय २१ प्रतिशतले बढेर आर्थिक वर्ष २०६६/६७ मा ४१ अर्ब ४५ करोडको सुन आयात भएको थियो। त्यसभन्दा अघिल्लो वर्ष मात्र १२ अर्ब ९१ करोडको सुन आयात भएको थियो। एक्कासी सुनको आयात बढेर व्यापारघाटा उच्च भएपछि सरकारले त्यसबेला आयात घटाउन बैंकले मात्र आयात गर्न पाउने नियम लगायो। अध्यादेश ल्याएर सुनमा लाग्ने करलाई प्रति १० ग्राम ४ सय ७० पुर्‍याइयो। त्यसबेला आएको सुनमध्ये अधिकांश भारतर्फ अवैधरुपमा गएको थियो। 'अहिले पनि सरकारले भन्सारदर बढाएन भने टनका टन चाँदी आएर भारततर्फ जानसक्छ,' शाक्यले भने, 'हामीले अर्थ मन्त्रालय र राष्ट्रबैंकका मान्छेलाई यसबारे जानकारी दिइसकेका छौं।'
सुनको आयातलाई कडाइ गरेर बैंकले मात्र गर्न पाउने नियम लगाउँदै सरकारले गत वर्ष पुसमा प्रति १० ग्रामको १ हजार रुपैयाँ कर तोकेको हो। यसले सुनको आयातमा कमी आएको थियो। गत वर्ष कमी आए पनि चालु आर्थिक वर्ष सुरु भएपछि भने आयातमा वृद्धि भइरहेको छ । चालु वर्षको पहिलो ५ महिनामा झन्डै १० अर्बको सुन आयात भइसकेको भन्सार विभागले जनाएको छ। साउनदेखि मंसिरसम्म ९ अर्ब ८७ करोडको सुन आयात भएको हो। गत वर्ष यस अवधिमा मात्र १ अर्ब ३३ करोडको सुन आएको थियो। यस वर्षको ५ महिनामा २ हजार ३ सय किलो सुन आयात भइसकेको छ।
भारतीय सञ्चारमाध्यमका अनुसार त्यहाँको केन्द्रीय अन्तशुल्क र भन्सार विभागले आयात बढेको र चार-पाँच वर्षदेखि एउटै दर कायम भएको कारण देखाउँदै कर बढाएको हो। 'हामीले मूल्य बढिरहँदा पनि चार-पाँच वर्षदेखि करको दर बढाएका थिएनौं,' विभागका अध्यक्ष एसके गोयलले इकोनोमिक टाइम्सलाई भने, 'अहिले आयात बढिरहेकाले कर बढाउनुपरेको हो।'