२०७३ मा मेलम्चीको पानी आउने , पानी प्रशोधन                       केन्द्रको शिल्यान्यास

रोशन कार्की

सुन्दरीजल । बहुप्रतिक्षित मेलम्ची खानेपानी विकास समितिले काठमाडौंबासीको धारामा २०७३ सालको बैसाख महिनाको १ गते मेलम्ची खोलाको पानी छोड्ने महत्वकाक्षि योजना सार्वजनिक गरेको छ । एक दशक अगाडिदेखि सुरु भएको मेलम्ची खानेपानी आयोजनामा विभिन्न राजनीतिक दल, कर्मचारी र स्थानीय बासिन्दाको आ–आफ्नै स्वार्थका कारण ढिलाई हुदै गएको सो आयोजनाको निमार्ण पक्षलाई पछिल्लो समयमा आएर पुन ः तीब्रता दिएका कारण ३ वर्षमा पानी काठमाडौं आईपुग्ने दाबी सरकारको रहेको छ ।  

आगामी तीन वर्षभित्र मेलम्चीको पानी काठमाडौं उपत्यकामा वितरण गरिने गरि काम कारवाही भएको आयोजनका कार्यकारी निर्देशक कृष्णप्रसाद आचार्यले बताए । मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको महत्वपूर्ण पाटो मुहान र सुरुङ निर्माण कार्यका लागि इटालीको को–अपरेटिभ मुरातोरी एन्ड सिमेन्टिस्टी (सीएमसी) सँग ठेक्का सम्झौता भएपछि सो कम्पनीले २०७२ सालभित्र आयोजना सम्पन्न गरी २०७३ वैशाखमा मेलम्चीको पानी वितरण गर्ने लक्ष्य किटानी भएको निर्देशक शर्माले बताए । यसअघि सन् २०१३ सेप्टेम्बरभित्र काठमाडौं उपत्यकामा मेलम्चीको खानेपानी ल्याउन २६ दशमलव ५ किलोमिटर सुरुङ तथा मुहान निर्माणका लागि सरकारले सन् २००९ को फेब्रुरुअरीमा चिनियाँ कम्पनी चाइना रेलवे कन्स्ट्रक्सन कम्पनीसँग ठेक्का सम्झौता गरेको थियो । तर, १० महिनाअघि अर्थात् सन् २५ सेप्टेम्बर २०१२ मा चाइना रेलवेले काम छोडेर गएपछि आयोजनाले नयाँ कम्पनीसँग सम्झौता गरि काम अगाडि बढाएको उनको भनाई रहेको छ । 

३ वर्षभित्र पानी वितरण गर्ने उदेश्यले मंगलबार काठमाडौंको सुन्दरीजलमा ‘पानी प्रशोधन केन्द्र’ को शिल्यान्यास समेत सम्पन्न भएको छ । भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात र सहरी विकासमन्त्री छविलाल पन्थले सो केन्द्रको शिल्यान्याश गरेका हुन । मन्त्री पन्थले शिल्यान्यासपछि सम्बोधनमा भने,‘कुनैपनि काम गर्दा समस्याहरु ऋाउनु सामान्य कुरा हो, सो कुरा स्थानीय स्तरमै समधान गर्नु गराउनु होला ।’ उनले जटिल समस्याबाहेक अन्य समस्या स्थानीय स्थरमै समधान हुने भएकाले सम्बन्धित निकायले आफ्नो स्वविभेक लगाउनु राम्रो हुने बताए । 

चाइना रेलवेले ठेक्का सम्झौता रद्ध गरी बीचमै काम छाडेर हिँडेको भएपनि मुख्य लगानीकर्ता एसियाली विकास बैंक (एडीबी) ले आयोजना जसरी पनि पूरा गरेरै छाड्ने सरकारसँग प्रतिबद्धता जनाए पछि नयाँ ठेक्का सम्झौता भएको थियो । बाँकी कामका लागि आयोजनाले डिसेम्बर २०१२ मा मुहान र सुरुङ निर्माणका लागि टेन्डर आह्वान गरेको थियो । टेन्डरमा चीन, जापान र इटालीका कम्पनीहरुले आर्थिक र प्राविधिक प्रस्ताव हालेका थिए । इटालीको सीएमसी कम्पनीले ७ अर्ब ७२ करोड ३४ लाख रुपैयाँ आर्थिक प्रस्ताव गरेको थियो । सबैभन्दा कम आर्थिक प्रस्ताव सीएमसीले हालेपछि सो कम्पनीसँग ठेक्का सम्झौता भएको हो । मेलम्ची आयोजना तीन चरणमा सम्पन्न गरी दैनिक ५१ करोड लिटर पानी काठमाडौं उपत्यका ल्याउने सरकारी योजना रहेको छ । आयोजनाले पहिलो चरणमा सिन्धुपाल्चोकको मेलम्ची नदीको पानी काठमाडौं ल्याउने तयारी भएको छ भने दोस्रो चरणमा याङग्री र लार्के खोलाबाट १७÷१७ करोड लिटर पानी सोही सुरुङमार्फत थप पानी ल्याइनेछ । मेलम्ची आयोजनाको पानी काठमाडौंमा ल्याउन केही समयअघि जापानी नियोग (जाइका) को ऋण सहयोगमा सुन्दरीजलस्थित महांकालचौरमा पानी प्रशोधन केन्द्र निर्माणका लागि भीएटेक–प्रतिभा इन्डस्ट्रिज लिमिटेडसँग ठेक्का सम्झौता भउकोे छ । 

पानी प्रधोधन केन्द्र निर्माणका लागि भीएटेक–प्रतिभा कम्पनीले ४ अर्ब २० करोड ४६ लाख रुपैयाँमा ठेक्का पाएको हो । मन्त्री पन्थले मंगलबार मेलम्ची खानेपानी आयोजनालाई सरकारले महत्वपूर्ण प्रोजेक्टको रुपमा राखेको भन्दै सो आयोजना सम्पन्न  गर्नकालागि सवै पक्षबाट सकारात्मक सुझाब र सहयोगको आबश्यकता रहेको बताएका छन् । एडीबीले नेपाल र नेपालीको विकासमा निकै ठूलो सहयोग गरेको बताउदै मन्त्री पन्थले भने,‘काठमाडौं उपत्यकाबासीको खानेपानीको मागलाई दीर्घकालीन रुपमा समाधान गर्ने यो आयोजना समयमै पूरा गराउन एडीबीले गरेको आर्थिक सहयोग महत्वपूर्ण छ ।’ मुहान र सुरुङ निर्माणका लागि भएको ठेक्का सम्झौता यस भन्दाअगाडि रद्ध भएकाले आयोजना पूरा हुँदैन कि भन्ने शंकालाई रहेको बताउदै उनले भने,‘अब सो शंका निवारण भएको छ, २०७३ सालको पहिलो विहानीमा मेलम्चीको पानी खान पाईन्छ ।’ 

एडीबीका प्रतिनिधिले मेलम्ची आयोजनालाई ठूलो प्रोजेक्टमा लिएको र आयोजना समयमै पूरा हुने प्रतिबद्धता जनाएको छ । मेलम्ची आयोजना अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डअनुरुप निर्माण गरी नेपाल सरकारलाई हस्तान्तरण गर्ने प्रतिबद्धता एडिवी बैंकले जनाएको छ । समितिका कार्यकारी निर्देशक आचार्यले आयोजनाको भौतिक संरचना निर्माणमा भौगोलिक विकटता चुनौतीपूर्ण रहे पनि अब समयमै सम्पुर्ण काम सम्पन्न हुने दाबी गरे । उनले भने,‘हामीले १० महिनाको समय व्यर्थैमा गुजा¥यौं, यसबाट पाठ सिक्दै राजधानीबासीलाई २०७३ सालको नयाँ वर्षको उपहारस्वरुप मेलम्चीको पानी धारा–धारामा पु¥याउने छौ ।’ सहरी विकास मन्त्रालयका सचिव किशोर थापाले मेलम्ची खोलाबाट २६ दशमलव ५ किमि सुरुङ निर्माण गरी सुन्दरीजलमा ल्याइने पानी प्रशोधन केन्द्रमा आठ करोड ५० लाख लिटर पानी प्रशोधन गर्ने क्षमता हुने बताए । सभासद् रामेश्वर फुयाँलले राष्ट्रिय प्राथमिकताप्राप्त मेलम्ची खानेपानी आयोजनालाई तोकिएकै समयमा सम्पन्न गराउन राजनीतिक दलका तर्फबाट सहयोग जुटाइने प्रतिबद्धता व्यक्त गरे । मेलम्चीको पानी काठमाडौं उपत्यका ल्याउनुपूर्व अहिले आयोजना कार्यान्वयन निर्देशनालयले सुन्दरीजलस्थित पानी प्रशोधन केन्द्रको स्तरवृद्धि, काठमाडौंको विभिन्न स्थानमा पानीपोखरीहरुको निर्माण, वितरण सञ्जाल सुधार र ढल प्रणाली सुधारको निर्माण कार्य गरिरहेको छ । दैनिक १७ करोड लिटर पानी आपूर्ति गर्ने लक्ष्य रहेको उक्त आयोजनामा ४६ करोड ४० लाख अमेरिकी डलरभन्दा बढी रकम लाग्ने अनुमान गरिएको छ । सुरुङ र इन्टेक निर्माणका लागि मात्र करिब  १० करोड डलर खर्च हुने छ ।