राजेन्द्रको ‘चिन्तन’ समाजका विकृति प्रति खरो पुस्तक

रोशन कार्की २०१६ सालमा कक्षा ६ मा अध्ययन गर्नेक्रमै मरेर लानु के छ र ? भन्ने कविताबाट आफ्नो साहित्यीक यात्रा सुरु गरेका राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठ २०६२ सालमा आइपुग्दा उनी अझ निराशबादीका रुपमा देखा परे । उनले पहिलो कविता सुरुवातनै निराशाबादी कविता लेखेकै कारण होला २०६२ सालमा पहिलो कविता र गीतसंग्रह प्रकाशन गर्दा पुस्तकको नामनै विलौनै विलौना निकालेर अझै निराशावादी भएको पुष्टी गरेका छन् । नभन्दै उनको जीवन पहिलो कृति झै भयो । हाल टिमुर भएर उपचारकै क्रममा रहेका श्रेष्ठले जवानी जति समाजसेवा र विद्यालयमा खर्चिए । समाजसेवाकै क्रममा विभिन्न स्थानमा गएका श्रेष्ठले उमेर छदा आफुमाथी लागेको रोगको समेत वास्था गरेनन् आज सो रोगले उनलाई थला बसायो । नेपालमा उनले आफ्नो उपचारमा परिवारले कुनै कसुर गरेनन् नेपाली अस्पालतले उनको रोग विसो गराउन सकेन् । भारत लगेर अप्रेसन गरेर आए, अहिले उनी उपचार मै रहेका छन् । यसैबीच उनले २०७१ मा आइपुग्दा अर्को कृर्ति प्रकाशन गरे ....चिन्तन....... । उनले २०१८ सालमा परिश्रम गरे फल नेपालमै पाईन्छ भन्ने कविता बाचन गरेर कविता लेखन महोत्सवमा दोस्रो भएपछि उनीले आफ्नो अधिकाशं समय साहित्यमै विताए । स्कूल जीवनदेखिनै सुरु भएको उनको साहित्यकी यात्रा अझै उच्च हुदै गएको छ । विक्रम संम्बत २००० चैत १२ गते पिता भीमकृष्ण र माता जमुना श्रेष्ठको कोखबाट सिन्धुपाल्चोकको मेलम्चीमा जन्मीएका श्रेष्ठ पेशाले कुशल शिक्षक हुन । विभिन्न संघ, सस्थामा समेत सकृय आबद्ध रहेका श्रेष्ठ विद्यार्थीका माझपनि लोकप्रिय रहदै आएका छन् । उनले सत्य घटनामा आधारित जातिय साँस्कृतिक रितिरिवाज मा हुने र भएका घटनालाई समेटेर सो चिन्तन पुस्तक प्रकाशन गरे । उनले समाजमा भएको जातजातिको विभेद, धर्मका नाममा तानातान, हिन्दुहरुको धेरै भगवान, बैज्ञानिक युगलगायत विभिन्न ७६ वटा विषयलाई समेटिएर सो पुस्तक निकालेका छन् । आफु टिमरले हलचल गर्न नसक्ने अबस्थामा पनि आफ्नो लेखन कार्यलाई भने सकृयनै बनाएका छन् । उनको लेख्ने तागतमा अझै कुनै कमि आएको छैन झन बढ्दै गएको छ । उनले सो पुस्तकमा समाज, गाउँमा देखिएको संस्कार तथा विकृतिको गहिरो अध्ययमा लागि रहेका छन् । उनी समाजमा देखिएका विकृतिका विरुद्ध खरो रुपमा उत्रेका श्रेष्ठ पछिल्लो समयमा आफै विरामीमा परेर समाजमै गएर खबरदारी भने गर्न नसक्ने भएका छन् । लामो समय शिक्षण पेशामा लागेको श्रेष्ठको समाजलाई हेर्ने आखाँ फराकिलो भएको साहित्यकार चन्द्रप्रसाद न्यौपानेको बुझाई रहेको छ । श्रेष्ठले समाजमा देखिएका सामाजिक, राजनीतिक, धार्मिक, शैक्षिक र साँस्कृतिक पक्षमा देखिएका पक्षलाई उनले राम्रो संग अक्षरमा उतारेका छन् । समाज घरमा हुने दाजुभाई, काकाकाकी, भाउजु नन्द, बुहारी, देवरभाउजु, बाबुछोरा र आफ्न्तजन सितको कलह, शिक्षक विद्यार्थीबीच बढ्दै गएको मान मर्यादनमा ह्रास, चर्को व्याजले गरिवको घरबार विहिन भएको, अनैतिक कार्या, भ्रष्टचार, चेलिबेटी बेचविखनका विरुद्धमा चर्को रुपमा आवाज उठाएका छन् । उनले हिन्दुहरुको धेरै किसिमको भगवान हुने आफ्नो पुस्तकमा उल्लेख गरेका छन् । उनले सनातन, महाविर, कृष्णप्रणामी, अद्धैत सस्था, बम्हकुमारी राजयोग ओमशान्ति, रजनीस, बालयोगेश्वर, सत्यसाइ बाबा, निर्मल बाबा, निर्मल बाबा, हरेराम हरेकृष्ण, राधेराधे हरि ओम र गुरु नानकको शात्ति ओम लगायतको रहेको उनको ठहर रहेको छ । पुस्तकमा हिन्दुुधर्ममा गरिनु पर्ने सुधार र परिमार्जन धेरै भएको समेत उल्लेख गरेका छन् । उनले गाउँ घरमा सुरक्षा दिन पुगेको प्रहरीहरुको ज्याजदीका बारेमा लेखेका छन् जडियाँ हवल्दार, विद्यार्थी आन्दोलन हडतालका बारेमा पनि सो पुस्तकमा श्रेष्ठले उतारेका छन् ।

उनले त्यस्तै अर्को पुस्तकमा लेखेका छन्............. मरेर के लानु छ र ? नेपाली मन विकास गर । स्वर्ग जस्तो नेपाल पार्यौँ हामीले जन्म भोका, नाड्गा दाजुभाईको बुझौ हामी मर्म ।। भन्दै २०१६ सालमा पहिलो कविता लेखेर साहित्यीक फाँटमा आएका श्रेष्ठ देशमा आएका प्राकृतिक विपदले पुर्याएको क्षेति र जनधनको क्षतिबाट प्रताडित भई उनले कवितामय भावमा आफ्ना कलम चलाएका छन् । २०६२ सालमा पहिलो कविता संग्रह प्रकाशन गरेका श्रेष्ठले विलौनै विलौना पुस्तकमा ४५ वटा कविता र गीतहरु समेटेका छन् । विभिन्न समयमा लेखेका गीत र कवितालाई आफ्नो संग्रहको रुपमा प्रकाशन गरेका श्रेष्ठ समाजसेवा, शिक्षण पेशा र कविता लेखनलाई एकै साथ अगाडि बढाइ रहेका छन् । सो पुस्तकमा निराशा, आशा र विकास निमार्णमा सहभागी हुने जस्ता भावका कविता र गीतहरु समेटेका छन् । सतही रुपमा सो संग्रहलाई हेर्दा सामान्य लाग्छ तर अध्ययन गर्दा लाग्छ देशमै सुन उत्पादन हुन्छ, धन कमाउन विदेश हैन स्वदेशम मै कर्म गरौं भन्ने भाब उनले दिएका छन् । पछिल्लो समयमा देशको अबस्थमा देखिएको अराजकता, बेरोजगारी र हत्याहिंशाबाट आजित भएका युवा, युवती विदेशीन थालेपछि आंट र हिम्मत गर देशमै सुन भेटिन्छ भन्दै उनी गीत र कविता मार्फत सचेत गराई रहेका छन् । कविताको वास्तविक अर्थ र परिभाषा कसैलेपनि यर्थात रुपमा दिन सक्दैन कविता के हो र कस्तो हुनुपर्छ भन्ने निक्यौल पनि नभएका कारण उनले पनि आफ्नो मनशपाटलमा यर्थात जीवनमा भएका घटना, परिघटना र विकास निमार्णका विषयलाई उतेरका छन् आफ्नो संग्रहमा । २०१९ साल चैत २ गते दिनको ३ बजे ठूलो हुरी आयो, घरटहराका जस्तापाता सवै उडायो जनघनको क्षति भयो । सो घटना देखेका श्रेष्ठले देस्रो कविता लेखे तुफान । आयो तुफान घनधोरसित आधी घण्टाको म्याद लिएर नि त । आनन्दसाथ सुतेका बटुवाहरु रुखमुनी अचानक रुख ढल्यो बटुवा परे रुखमुनी, कोही लडे विच सडकमा कोही त खेतबारी जंगलमा कोही डुगांसंगै खालैखोला इश्वरले नै गरिदिएको खेल होला ।। जस्ता भाबलाई अक्षरमा उतारेका श्रेष्ठले आफ्नो जीवनपनि एक तुफान सरह भएको बताए । उनी साहित्यका अलवा सामाजिक सेवा, राष्ट्यि पर्यवेक्षक निर्वाचन आयोग २०५१, विद्यालय व्यवस्थापन समिति, रेडक्रस उप समिति, तत्कालिन श्री ५ सरकार, रोजगार प्रवद्र्धन समिति २०५५ र वि.सं. २०३७ देखि २०४७ साल सम्म इन्द्रेश्वरी उच्च मावि मेलम्चीका प्रधानअध्यापक भई आफ्नो सेवा प्रदान गर्दे आएका थिए । शिक्षण पेशा, समाजसेवाकै विचमा समय निकाले आफ्नो साहित्यीक यात्रापनि संगै अगाडि बढाएका श्रेष्ठ पछिल्लो समयमा आफ्नो जागिरबाट रिटार्ड जीवनमा कविता, कथा, उपन्यास लेखनमा व्यस्त रहेका छन् । विभिन्न सम्मानबाट सम्मानित श्रेष्ठ सादा जीवन उच्च विचार राख्नु पर्छ भन्ने भावनालाई कदर गर्ने गर्दछन् । उनले मेलम्चीमा क्याम्पस स्थापना गर्न आफ्नो नीजि ६, ४, १, १ जग्गा समेत इन्द्रवती क्याम्पसको नाममा दान दिएका छन् । कविता कथा र उपन्यासका अलवा मैश खलकको वंशावली, आफु विदेश भ्रमणमा जाँदा देखेका भोगेका विवरणलाई शव्दचित्रमा उतारेको ज्ञान बद्र्धक भ्रमण लगायतका पुस्तकहरु बजारमा ल्याएका छन् । उनको पहिलो कृत्ति सावित्रीदेवी श्रेष्ठको प्रकाशन आएको विलौनै विलौना पुस्तक आफ्नै पिता मातामा समर्पण गरेका छन् । दोस्रो कृत्ति ज्ञान वद्र्धक भ्रमण र तेस्रो कृत्ति २०७० सालमा प्रकाशन गरेको मैश खलकको वंशावली लाई दिनेश र महेश श्रेष्ठले प्रकाशन गरेका हुन । देश विकासमा पहिलो चरणमा उद्योगधन्धाको स्थापना हुनु पर्ने र आम नेपालीहरु उद्यमी बन्नु पर्ने भन्दै २०२५ सालमा उद्यमी बनौं भन्ने भावका साथ साहित्यकार श्रेष्ठले आफ्नो कलम चलाएका थिए । उद्यमी बनी स्वदेशी वस्तु प्रयोगमा लगाऔँ देशकोलागि कुटीर उद्योग बढाइ लैजाऔँ लेखतर्फ भेडा चौरी पालेर बढाऔं नहरनाला तराईमा खाँचो पहाडमा बाटो समय पारौं एक भई माग हो समयको ।।

पढ्दा लाग्छ यो सामान्य शव्दमा लेखिएको छ । तर यस कवितामा श्रेष्ठले आफ्नो भावनामा देशको आर्थिक विकासकालागि उद्यमी बन्नु पर्ने र त्यसमा पनि कुटीर उद्योग र ठूला उद्योगलाई प्राथमिकता दिनु पर्नेमा कवितामार्फत जोड दिएका छन् । क्वि श्रेष्ठले विलौनै विलौनामा देश काल परिस्थीतका कविताहरु समावेश गरेका छन् । यो जीवन जन्मेर विलाउन होइन २०३०, आफु मालिक बन्नेहरु २०५८, यो कस्तो पैसाको नाता २०३४, जंगेको करामत २०६१, आमाको विलौना २०५९, पिता हर्षलाल र माता कृष्णमायाँको भजन २०२५ सालमै कविताहरु पुस्तकमा समाबेश गरेका छन् । कवि श्रेष्ठको विलौनै विलौनाभित्र चारदर्जन कविताहरु रहेका छन् । मरेर के लानु छ र आज मलाई किन उदास लाग्छ संगै विभिन्न मितिमा रचना गरिएका कविताहरु यस पुस्तकमा समेटिएका छन् । जुन सरल ढंगबाट रचिएकै कारण होला अहिले ती कविता संग्रह ठूलाको हातमा भन्दापनि साना र अध्ययनरत विद्यार्थिको माझ लोकप्रिय भएका छन् । पछिल्लो समयम प्रकाशित चिन्तनको प्रकाशन भने उनका छोराहरु राजु, दिनेश र महेश श्रेष्ठले गरेका छन् भने सूर्यनारायण श्रेष्ठले चित्र लेखन गरेका छन् । कवि, गीतकारहरुद्धारा प्रकाशित कविता संग्रह अध्ययन गर्दा लाग्छ कुन भाष र शव्दहरु प्रयोग गरिएको छ रन भुल्लमा परिन्छ । जहाँ अग्रेजी, हिन्दी जानेदेखि सवै भाषाहरु समेटीएर प्रकाशन भएका हालका चर्चामा रहेका कविता, कथा, उपन्यासलाई यस पुस्तकले सरल र शिष्ट भाषामा हुनुपर्ने छ भन्ने सन्देश समेत दिएका छन् । karkirimn@gmail.com