‘मालिक–मजदुर सुमधुर सम्बन्धले नै मजदुर समस्या समाधान हुन्छ’

भीमलाल पौड्याल
अध्यक्ष    
रोयल फुटवयर इन्डस्ट्रिज प्रालि

२०४२ सालदेखि भैरहवाको सिद्धार्थनगरबाट जुत्ताचप्पल, तयारी पोशाक र फेन्सी पसलबाट व्यवसाय सुरु गरेका भीमलाल पौड्याल विभिन्न संघ÷संस्थामा आबद्ध भई सामाजिक उत्तरदायित्वका कार्यमा पनि सक्रिय रहँदै आएका छन् । सौगात इम्पेक्स नामबाट जुत्ताचप्पल र तयारी पोशाकको व्यवसाय गर्दाको अनुभवकै कारण पछिल्लो समय उनले रोयल फुटवयर इन्डस्ट्रिजको स्थापना गरी स्वदेशमै जुत्ताचप्पलको उत्पादन र बिक्री सुरु गरेका छन् । उक्त कम्पनीको अध्यक्ष पदमा रही गुणस्तरीय सामान उत्पादन गरी उपभोक्तमाझ लोकप्रिय बनाउने सोचका साथ पौड्याल हाल व्यवसायीहरूको छाता संगठन नेपाल चेम्बर अफ कमर्सको कार्यकारी सदस्य, नेपाल चीन व्यापार प्रवद्र्धन समितिका सभापति, हिमालय सीमापार वाणिज्य संघ र अग्नि सिमेन्टलगायतका संघ÷संस्था तथा कम्पनीमा आबद्ध छन् ।
 २०४८ सालदेखि काठमाडौंबाटै जुत्ता चप्पलको व्यवसाय थालेका पौड्यालले २०५२ सालदेखि चीनबाट जुत्ताचप्पलको आयात गरी बिक्री गर्दै आएका छन् । पछिल्लो समय विभिन्न देशको भ्रमणका क्रममा त्यहाँबाट सिकेको सीप र प्रविधि प्रयोग गरी २०६८ सालमा रोयल फुटवेयरको स्थापना गरेका गरेका अध्यक्ष पौड्यालसँग नेपाली उत्पादनको सम्भावना, चुनौतीका बारेमा केन्द्रित भई हिमालय टाइम्सका रोशन कार्कीले गरेको कुराकानीको मुख्य अंश ः

० नेपाली जुत्ता चप्पलको अवस्था र यसको भविष्य कस्तो छ ?

– अहिलेसम्म हाम्रो देश आफ्नै उत्पादनमा निर्भर नभई सकेको अवस्था रहेको छ । ५० प्रतिशतभन्दा बढी फुटवेयर सामानहरू आयात हुनेगरेको छ । त्यसैकारण पनि स्वदेशी जुत्ताचप्पलको माग दैनिक रूपमा बढ्दो छ । अहिले स्वदेशी उत्पादनले माग पू्रा गर्न सकेको छैन । विगत ४÷५ वर्षदेखि विदेशी जुत्ताचप्पलभन्दा स्वदेशी जुत्ता चप्पलहरूको माग बढेका कारण यसको भविष्य राम्रो देखिएको छ । दोस्रो कुरा, विदेशी जुत्ताचप्पलहरू देख्दा राम्रो झल्याक–झुलुकमात्र हुने गुणस्तर नहुने कारण पनि विदेशी ब्राण्डभन्दा स्वदेशमै उत्पादन गरिएका जुत्ताचप्पल गुणस्तरीय हुने विश्वासका साथ केही वर्षदेखि स्वदेशी सामान प्रयोग गर्नेहरूको संख्या बढेको छ ।
० ‘रोयल सुज’ मा अन्य कम्पनीको जुत्ताको फरक विशेषता चाहिँ के छ ?
– उत्पादनमा पक्कै पनि फरक विशेषता छ किनभने हाम्रो अनुभवी ग्रुपद्वारा सञ्चालित कम्पनी हो । यो समूहले पटक–पटक विदेशमा गई गुणस्तरसम्बन्धी तालिम र अनुभवलाई समेटेर नेपाली उत्पादनै उपभोक्ता माझ लैजाउन हामीले उत्पादन सुरु गरेका हांै । लगाउँदा आरमदायी र हलुका सबै पिढीलाई सुहाउँदो जुत्ताचप्पलहरू बजारमा ल्याएका छौं । त्यसो त यो विशेषता छ भनेर प्रचार गर्नुभन्दा पनि अन्यभन्दा रोयल सुजमा यस्तो विशेषता रहेछ भनेर ग्राहकबाटै आओस् भन्ने चहान्छौं । कम्पनीले सुधार गर्नुपर्ने कुरामा पनि प्रचारबाजीभन्दा हामीलाई भनेर सहयोग पु¥याउनुु हुनेछ भन्ने हामीले अपेक्षा गरेका छौं ।
० विदेशबाट आयातित सस्ता जुत्ता चप्पलले बजार लिइरहेको अवस्थामा यहाँहरूको कम्पनीले विदेशी जुत्ता चप्पलसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ला र ?
– हो, लामो समयदेखि नेपाली बजारमा आयातित सस्ता जुत्ता चप्पलहरूले बजार लिएका छन् । आयातित सामानको भीडमा हामीहरू पनि विदेशीभन्दा स्वदेशी उत्पादन बढी टिकाउ र गुणस्तरीय हुन्छ । आयातित जुत्ताचप्पलहरू कति समय टिक्छ भन्ने पनि वारेन्टी छैन । किनेको भोलिपल्टै पनि च्यातिन सक्छ । त्यसबारे उपभोक्ताहरूले कहाँ गएर उजुरी÷गुनासो गर्ने भन्ने ठाउँ नै छैन । हेर्दा झिलिक्क राम्रो देखिन्छ तर गुणस्तर हुँदैन । त्यसैले आम उपभोक्तालाई सामान खरिद गरेपछि राम्रोसँग उपयोग गर्न पाउन्, उपभोक्ता नठगिउन् भन्ने हाम्रो मुख्य उद्देश्य हो । सोहीअनुसार हामी अघि बढेका कारण आयातित जुत्ताचप्पलका कारण कुनै असर पर्दैन भन्ने लाग्छ । हामी हाम्रो लक्ष्यअनुसार विदेशीभन्दा स्वदेशी उत्पादन नै प्रयोग गरौं भन्ने भावना आम उपभोक्तालाई जागृत गराउने छौं ।
० नेपाली उत्पादनको नाममा स्वदेशी कच्चा पदार्थ प्रयोग गर्नेभन्दा पनि अर्ध तयारी जुत्ता बाहिरबाट ल्याएर टुक्राहरू जोड्ने काम मात्र भएको भन्ने आरोप पनि लाग्दै आएको छ नि ?
– त्यो आरोप मात्र हो । किनकि जुत्ता चप्पलको काम भनेको करिब ८० प्रतिशत हातले गर्नुपर्ने हुन्छ । यहाँले भने झै नेपालमा आवश्यकताअनुसार कच्चा पदार्थ पाइँदैन । जुत्ताचप्पलका लागि नपुग कच्चा पदार्थ विदेशबाट आयात गर्दैमा जुत्ता नेपालमा ल्याएर जोड्ने भन्ने कुरा हुँदैन । त्यो गर्ने हो भने करोडौं रुपैयाँ लगानी गरेर किन कम्पनी स्थापना गर्नु प¥यो ? बैंकबाट महँगोमा ब्याज किन लिनुप¥यो, होइन र ? त्यसैले यो नबुझिकन लगाएको आरोपमात्र हो । अन्य उद्योगहरूले के गर्छन् थाहा छैन, तर हामी भने कच्चा पदार्थ आयात गरेपछि पुनः त्यसलाई प्रशोधन गरेर नेपाली जुत्ता चप्पल उत्पादन गर्छाैं ।
० अहिले नेपाली उत्पादनका नाममा बजारमा आएका विभिन्न ब्रान्डका जुत्ता चप्पल अत्यधिक महँगा छन् भनिन्छ नि ?
– बजारमा आएका जुत्ताचप्पल सतही रूपमा हेर्ने हो भने केही महँगो भएको भान पर्नु स्वाभाविक नै हो । आयातित सामानहरू सिधैं बिक्रीवितरणमा लैजान सकिन्छ, लागत पनि कम पर्छ, तर नेपालमै उत्पादन गरिने त्यसमा पनि गुणस्तरीय उत्पादन उपभोक्तालाई दिनुपर्ने भएकाले अन्यको तुलनामा केही महँगो हो, तर अहिलेको बजारअनुसार धेरै महँगो भने होइन ।
० यहाँहरूले पत्रकार सम्मेलन गरेर आफ्नो उत्पादनको खुवै चर्चा गर्नुभयो, तर उपभोक्ताले भने नेपाली जुत्ता चप्पल लगाउँदा पैताला पोल्ने, औंला सुनिनेलगायतका सिकायत गरेका छन् नि ?

– नेपामा उत्पादित जुत्ताचप्पलहरू यहाँले भने झैं नहोला किनकि कुनै पनि लगानीकर्ताले आफ्नो लगानी डुबोस् भन्ने चहाना राखेको हँुदैन । त्यसैले आफ्नो लगानी उठाउने भनेको आम उपभोक्ताले उत्पादित सामानको प्रयोग गरे दिएपछि मात्र हो । पैलाता पोल्ने, औला सुनिनेलगायतका समस्या नआओस् भन्ने कुरामा लगानीकर्ताले ध्यान दिएकै हुन्छ । बाँकी रहृयो, हजारौं जोर जुत्ताचप्पल उत्पान हुने गरेको अवस्थामा नचाहँदा नचाहँदै पनि एक÷दुई जोर जुत्ताचप्पलहरू गुणस्तरहीन हुन सक्लान्, तर त्यसलाई नै लिएर नेपाली उत्पादनहरू गुणस्तरहीन छ भनेर प्रचार गरिनु राम्रो होइन । त्यस्तो भएकै रहेछ भने पनि सम्बन्धित ठाउँमा गुनासो गरेमा उपभोक्तामाथि परेको असुविधाबारे कम्पनीले कुनै कन्जुस्याई नगरी समस्याको समधान गर्छ ।

० आफ्नो उत्पादन गुणस्तरीय भएको दाबी गर्नुभयो, कसरी प्रमाणित गर्न सक्नु हुन्छ ?
– यो त सजिलै हुन्छ नि । कुनै पनि उत्पादन गरेपछि त्यसको परीक्षण हुन्छ । मापदण्डअनुसार उत्पादन गरेपछि त कम्पनीले आफ्नो सामान गुणस्तर छ भनेर दाबी गर्न सक्छ । करोडौं लगानीमा सञ्चालन गरेको कम्पनीले गुणस्तरहीन सामान उत्पादन गरेको खण्डमा त उसको लगानी त ढुब्छ होइन र । आफ्नो लगानी सुरक्षित गर्न पनि गुणस्तर जुत्ताचप्पल उत्पादन गर्नुको विकल्प छैन ।
०   यहाँहरूकै उत्पादनको न्यूनतम मूल्य १ हजार रुपैयाँभन्दा माथि छ, यसमा सबै नेपालीको पहँुच पुग्छ र ?
– होइन, कुनै पनि कम्पनीले सबैलाई समेट्न सक्छ भन्ने छैन । सुरुका दिनमा कम्पनीले एउटा लक्षित वर्गका लागि मात्र उत्पादन गर्छ । जहाँसम्म अन्यको तुलनामा रोयल फुटवयर महँगो होला, तर त्यो किनभन्दा गुणस्तरीय उत्पादन गर्नुपर्ने भएकाले केही महँगो भएको हो । किनकि नेपाली मुद्राको अवमूल्यनका कारण सामान पनि मँहगो भएको छ । यहाँ छिमेकी देशबाटै आयात भएको जुत्ताचप्पलको मूल्य गत वर्ष र यस वर्षमा फरक छ । गत वर्ष चीनबाट आयात भएको जुत्ताचप्पल ६÷७ सय रुपैयाँमा पाइन्थ्यो भने अहिले मूल्य बढेर सरदर १ हजार रुपैयाँ पुगेको अवस्थामा नेपाली उत्पादन त्यसमा पनि गुणस्तरीय जुत्ता चप्पलहरू १ हजार रुपैयाँ भनेको सस्तो नै हो ।

० यहाँ त नेपाल चेम्बर अफ कमर्सको कार्यकारी सदस्य पनि हुनुहुन्छ, पटक–पटक उद्योगमा मजदुर समस्याहरू आउने गरेका छन् । मजदुर समस्या कसरी समाधान गर्नुभएको छ ?

– हो, देशमा राजनीतिक अस्थिरता कारण मजदुर समस्याहरू आउने गरेका छन् । जाहेज मागका कारण आएको समस्यालाई समाधान गर्न कुनै गाह्रो हँुदैन, तर कामदारको नाममा बाहिरबाट हुने आन्दोलन मागका कारण मजदुर समस्याले उग्ररूप लिएको छ । तर, यसलाई पनि वार्ताका माध्यमबाट समाधान गर्नुको विकल्प छैन । किनकि एउटा कम्पनी सञ्चालन हुनलाई मालिकले मात्रै गरेर पुग्दैन, उसले लगानी गर्ने हो, त्यसपछि त्यो कम्पनीमा कार्यरत मजदुर, कर्मचारी र मालिकबीचको सुमधुर सम्बन्धबाट मात्रै सफल हुनेभएकाले जबसम्म यो कम्पनी आफ्नै हो भन्ने भावना उत्पन्न हँुदैन, तबसम्म समस्या आइरहन्छन् । मालिकले पनि मजदुरको पसिनाको उचित मूल्य दिनुपर्छ र मजदुरले पनि मैले यसैबाट परिवार पालेको छु, कम्पनी फस्टाएमा हामीलाई पनि फाइदा पुग्छ भन्ने भावना जागृत गराउनुपर्छ । मालिक र मजदुरबीच हुने सुमधुर सम्बन्धले नै मजदुर समस्या समाधान हुन्छ । म सहभागी भएका ठाउँमा यिनै कुरालाई जोड दिएर समस्या समाधान गर्दै आएको छु र गर्दै जानेछु ।

० विभिन्न उद्योगमा देखिएका श्रम समस्यालाई कसरी हेर्नुभएको छ, सरकारले यो समस्या दीर्धकालीन रूपमा समाधान गर्न के गर्नुपर्ला ?

–यो श्रम समस्या राष्ट्रिय रोग नै भएकाले सचेत हुनेपर्ने छ । कुनै पनि कम्पनी सञ्चालन गर्न एक्लैले सक्दैन । त्यहाँ जनशक्ति भर्ना गरिनुपर्छ । सुरुमा नोकरीका लागि प्रवेश गर्छन्, पछि उनीहरूले नै विभिन्न पार्टीको नाममा युनियन स्थापना गरेर जायज÷नाजाहेज माग राखी कम्पनीनै बन्द गराउनेसम्मका काम भएका छन् । यस्तो हुनु देशमा अस्थिर सरकार र अस्थिर राजनीतिक कारण हो । यहाँ राजनेताहरूले कम्पनीमा पनि राजनीतिक गरेकाले यो समस्या राष्ट्रिय समस्या बनेको छ । सरकारले यो समस्यालाई दीर्घकालीन रूपमा समाधान गर्न समयमा औद्योगिक नीति ल्याउनुपर्छ, समयानुकूल ऐन नियमलाई परिमार्जन गरिँदै जानुपर्छ, अनिमात्र समस्या समाधान हुन्छ ।