सस्थालाई पारदर्शी बनाउनु्को बिकल्प छैन् 

टंक राउत,  प्रथम उपाध्यक्ष

नेपाल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघ

आजभन्दा ३० वर्ष अगाडि सर्लाहीको लालबन्दीमा जन्मीएका टंक राउत एक कुशल अधिबक्ता हुन् । सर्लाहीको जनज्योति माध्यामिक विद्यालयमा पहिलो ‘कखरा’ अध्ययन गरेका राउतले दुईवटा विधामा आफ्नो अध्ययन हासिल गर्नुभएको छ । नेपाल ल क्याम्पसबाट एमविएल र त्रिभुबन विश्वविद्यालयबाट राजनीतिकशास्त्रमा डिग्री हासिल गरेका राउत होटल व्यवस्थापनमा समेत निपुण रहेका छन् । बकालत, राजनीतिक र होटल व्यवस्थापनमा समान ज्ञान भएका राउत अहिले उक्त विधाभन्दा फरक पेशामा २०६१ सालदेखि निरन्तर आफ्नो व्यवसाय सञ्चालन गर्दे आउनु भएको छ । काठमाडौंको गोठाटारमा स्थायी बसोबास गर्दे आउनु भएका राउत हाल नेपाल बैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघको प्रथम उपाध्यक्ष पदमा कृयाशिल भएर कार्यसम्पादन गरि रहनु भएको छ । होटल व्यवस्थापन, पत्रकारिता र कानूनी व्यवसाय हुदै हाल आफ्नै बैदेशिक कम्पनी ‘पिजन इन्टरनेशनल ओभरसिज प्रालि’ को अध्यक्ष तथा प्रबन्ध निर्देशक समेत रहनु भएको छ । उनी यस अलवा प्रगतिशिल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संगठन नेपालको अध्यक्ष पदमा कार्यरत रहेका छन् । यसैगरी, विभिन्न सामाजिक संघ÷सस्थामा समेत अबद्ध राउत छोटो समयमै वैरो संघको प्रथम उपाध्यक्ष पदमा पुग्न सफल हुनुमा प्रष्ट बक्ता, कामदार र व्यवसायीकासाथै देशको आर्थिक विकास हुनु पर्नेमा ऐन कानून अनुसार व्यवसाय गरिनु पर्छ भन्ने मान्यता राख्ने भएकाले उनको सफलताको सिढी चढ्न सक्नु भएको हो । संघ म्यानपावर एजेन्सीहरुको छाता संगठन समेत हो । वैदेशिक रोजगारीको बाटो सहज बनाउने कार्यलाई अगाडि बढाइरहेको संघ म्यानपावर एजेन्सीसम्बन्धी सरकारी नीति निर्माणमा समयसापेक्ष परिमार्जन गरिनु पर्ने बताउनु हुन्छ । सदस्यहरुको हकहित प्रवद्र्धनका साथै वैदेशिक रोजगार व्यवसायलाई स्वच्छ बनाउने अभियानमा रहेको संघको वर्तमान कार्ययोजना र अन्य विषयमा केन्द्रीत भई कमाण्डर पोष्ट दैनिकालागि रोशन कार्कीले प्रथम उपाध्यक्ष राउतसँग गरेको  कुराकानीको सम्पादित अंश ।

हाल  वैदेशिक रोजगार संघमा कस्तो खाले समस्या रहेको छ ? 

खासैभन्ने हो भने यस संघभित्र समस्या रहेको छैन भन्दापनि हुन्छ । किनकी धेरै जनाको जमघट हुने सवै सस्थामा सामान्य समस्या विस्वास अविस्वास हुने नौलो होइन । त्यही चरणकामात्र विवादहरु रहेका छन संघमा । संघका बारेमा जसरी बाहिरबाट बुझ्ने गरिएको जस्तो समस्या भित्रीरुपमा छैन् । बाहिर जसले जस्थो हल्ला फिजाएको छ त्यो संघको सतही बुझ्नेलेमात्र फैलाएको हल्ला हो । कहाँ कुन समस्या रहेको छ भन्ने बारे हल्लाभन्दापनि सवै एकै स्थानमा बसेर सल्लाहा गरेर भएका समस्या समधान गर्नु पर्छ भन्ने मेरो मान्यता हो । हामी संघका जिम्मेवार सदस्यहरुले संघमै समस्या हुनेगरि कामकार्य गर्नुपर्छ भनेर आवाज उठाउने गरेको छु । यसकालागि सवैले आफ्नो तर्फबाट संघ, आफ्नो सस्था र आफै पारदर्शि, स्वच्छ र निडर बन्नु पर्छ भनेर अभियानै चलाएको छु भन्दा फरक नपर्ला । किनकी आफु स्वाच्छ, पारदर्शी र निडर भएको खण्डमा न संघमा विवाद आउछ न बाहिर अरुले भनेझै विवाद छ भन्नु पर्छ । यस विषयमा व्यवसायी साथीहरुले मनन गरेको खण्डमा संघले ऐतिहासिक सफलता पाउने छ र त्यो सफलता भनेको हामी सवै व्यवसायीहरुको हो भन्ने लाग्छ । 

यहाँले भन्नु भयो संघमा विवाद छैन, तर संघमा दुई समुहभएर विभिन्न चरणमा कार्यक्रम भए, त्यो विवाद कसरी आयो त ? 

हो । संघको हालको नेतृत्वसंग केही समय चर्को विवाद उत्पन्न भएको साँचो हो । तर त्यो विवाद हकहितका लागि भन्दापनि नेतृत्व आफ्नो पक्षमा पर्ने एकमात्र उदेश्यले भएको हो । जुन जुन कुराबाट विवाद उत्पन्न भयो पछिल्लो समयमा आएर त्यो गलत हो भन्ने प्रमाणित भएपछि हाल विवाद छैन भनेको हो । मैले माथि भनेकी, संघ÷सस्थामा सामान्य विवाद, भनाभन हुनुलाई ठूलो रुपमा हेर्नु हुदैन । विवाद आएमा सवैलाई चित्त बुझाएर समधान गरिनु पर्छ । हाल त्यही भएको छ । पदका खातीर कृत्रिम विवाद सृजना गरिएका कारण संघको कार्यालयमा समेत सुरक्षकर्मीले केही समय सुरक्षा दिएको हो । धेरै जनाको सहभागीता हुने स्थानमा अबाञ्छिनिय तत्वले त्यसको फाइदा उठाउने भएकाले सुरक्षाकर्मीबाट सहयोग माग गरेको हो । 

अर्कोकुरा, यदी हामी वहुदलीय व्यवस्था र लोकतान्त्रिक पद्धती अनुसार चल्ने हो भने निर्वाचीत नेतृत्वलाई अनाबश्यक विवाद सृजना गरि काम गर्नमा अबरोध पु¥याउनु हुदैन भन्ने मान्यता मेरो हो । मैले पुर्वअध्यक्ष तिलक राणाभाट हुदै अनाबश्यक विवाद उत्पन्न हुनु हुदैन भन्ने पक्षमा वकालत गर्दै आएको मान्छु हुँ । निर्वाचित नेतृत्वलाई सहज ढंगले काम गर्ने वातावरण सदस्य साथीहरुले बनाउनु पर्छ भनेर भन्दै आएको छ । संघको विधान, ऐन कानून विपरित कोही कसैले जानेरै गलत गरेको हो भने त्यस्तो अबस्थामा म नै भएपनि कारवाही गरिनस पर्छ भन्ने विषयमा पनि म अडिक छु । 

वैदेशिक रोजगार नीति निर्देशिका के छ र परिमार्जन गरिनु पर्ने ? 

निर्देशिकामा भएका कतिपय कुराहरु एक वर्षका लागि मात्र काम लाग्ने रहेका छन् । यसमा भएका केही त्रुटिहरु सच्च्याई नयाँ कुरा राख्नका लागि पनि यसको आवश्यकता छ । भएको निर्देशिका लाई समयसापेक्ष परिमार्जन गरिदै जानुको विकल्प छैन ।  

हाल वैदेशिक रोजगारमा कस्तो आकर्षण छ ?

पछिल्लो समयमा वैदेशिक रोजगारीमा जान चाहने मानिसहरुको आकर्षणमा तीब्रता बढेको छ । वैदेशिक रोजगारीमा जानेको संख्या दैनिक ५ हजारभन्दाबढी नाग्ने गरेको छ । जसमध्ये संस्थागत रुपमा र व्यक्तिगत प्रयासबाट विदेश जाने गरेका छन् । केही समयअघि मलेशिया, कतार, साउदी अरब लागयत खाडी मुलुकमा जानेको संख्यामा तीब्रता आएको छ । 

यसको कारण के होला ?

पहिलो कुरा त देशमा कामै छैन् । देशमा अस्थिर सरकार भएकाले पनि आफ्नो सानो लगानीमा काम गरेपनि बन्दहड्तालका कारण असुरक्षित भएकाले पनि अधिकाशं युवा÷युवतीहरु विदेश जाने गरेका छन् । गरिवीका कारण पनि विदेश जानेमा वृद्धि भएको हो । यस बाहेक विदेशमा स्वदेशमा भन्दाबढी तलब आउने भएकाले पनि जानेमा वृद्धि भएको हो । धेरै तलब नेपालीले पाइरहेका छन् । धेरै जसो देशमा त न्यूनतम २ सय डलरभन्दा कम छैन् । नेपालबाट १ सय १२ वटा देशमा कामका लागि जाने स्वीकृति छ । अहिले नेपालीहरु करीब ५० वटा देशमा रोजगारीका लागि निरन्तर गइरहेका छन् ।

वैदेशिक रोजगारमा पठाउने एजेन्सीका समस्याहरु कस्ता छन् ?

सबैभन्दा पहिलो कुरा त व्यवसायीहरुले वैदेशिक रोजगारीमा पुरानो ढाँचाबाट नै कामदार पठाइरहेका छन् । अहिले समय फेरिएको छ, विभिन्न देशमा जाने नीति र कानून पनि परिवर्तन भएका छन् । रोजगारीका लागि विदेश जानेको आकर्षण निकै बढेको छ । तर व्यवसायीहरु पुरानै ढंगले चल्न खोज्दै छन् । संघले व्यवसायीहरुमा यो व्यवसायलाई राम्रो र व्यवस्थित बनाउने बारे विभिन्न अध्ययन गरेको छ । नयाँ मुलुकमा जान चाहने कामदारका लागि कुनै पनि प्रकारको प्याकेज छैन् । सो बारेपनि पुर्नविचार गरिनु पर्ने अबस्था रहेको छ । व्यवसायीहरुले यो व्यवसायलाई पैसा कमाउने स्रोतका रुपमा मात्र लिएका छन् । यसबाहेक व्यवसायीहरु संगठित छैनन् । अब संगठीत हुनुको विकल्प छैन । आफैँभित्र अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा बढेको छ । त्यो पनि हटाउनु पर्ने छ । आफ्नो व्यवसायमा भएको समस्यालाई पहिलो रुपमा  आफैबाट हटाउने प्रयास गरिनु पर्छ । समस्यासंग समधान पनि हुने भएकाले समस्यामात्र हैन समधान पनि गरिनु पर्छ भन्ने हो । 

संघले म्यानपावर एजेन्सीलाई व्यवस्थित नगर्न समस्या उत्पन्न भएको छ भन्ने आरोप छनी यहाँहरुलाई ?

धेरै कम्पनीहरु यस क्षेत्रमा कार्यरत रहेका छन् । कोहीले व्यक्तिगत कोहीले समुहगत रुपमा आफ्नो व्यवसाय सञ्चालन गरि रहनु भएकाले पक्कैपनि एजेन्सीहरु पनि धेरैनै हुने भए । संघले सवैलाई सम्मानजनक रुपमा काम गर्न पाउनु पर्छ भन्ने उदेश्यले व्यवस्थीत गर्र्ने योजनाहरु ल्याएको छ । सुरुका दिनमा झोलामा कम्पनी बोकेर कामदार विदेश पठाउने गरिन्थे अहिले त्यो प्राय ः संघ सकृय भएकाले करिव करिव समधान भएको छ भन्नु म । किनकी झोलामा कम्पनी बोकी बाटोबाटै आफुले चाहेको देश पठाउने भन्दै आफु खुशी रकम संकलन गर्ने गरेका कारण अहिले सम्म यो व्यवसाय ठगी गर्ने सस्थाको रुपमा परिचय बनाएको हो । अब संघले त्यो नकारात्म परिचयलाई बदली सकेको छ । जुन कम्पनीले जहाँ कामदार पठाउने हो त्यसको उत्तरदायित्व पनि सोही कम्पनीको हुने भएकाले र गलत बाटोबाट पठाएको खण्डमा त्यसको भागीदार पनि उ नै बन्ने भएकाले सो समस्या छैन अब । संघले यसको विकासका लागि विभिन्न प्रकारका योजनाहरु ल्याउन लागेको छ । हामी संघमा आएको पनि धेरै समय भएको छैन् । विभिन्न कारणले यो समयमा सोचेअनुरुपको काम भने गर्न सकिएको छैन । अहिलेसम्म कुनै पनि कम्पनीले दुःख दियो वा संघले घुस खायो भनेर उजूरी गर्न कोही पनि आएको खण्डमा सवै अनुसन्धान गरेर न्याय दिने पक्षमा हामी उभिएका छौ । व्यवसायीहरुले पनि काम राम्रो गरेका छन् । कारणवश कुनै कामदार विदेशबाट र्फकेर आएको अवस्थामा पनि हामीले सक्ने क्षतिपूर्तिको व्यवस्था गरेका छ ।

व्यवसायीहरु पनि व्यवस्थित छैनने भिनीन् छनी ? 

पहिलो कुरा त व्यवसायीले नै आफ्नो व्यवसायलाई सम्मान गर्नु पर्छ । अरुले व्यवस्थीत गर्नेभन्दापनि आफै व्यवस्थीत हुनु पर्छ । यसलाई पैसा कमाउने माध्यम मात्र बनाउनु हुदैन । सामाजिक उत्तरदायित्व पनि बहन गरिनु पर्छ । सरकारले पनि कुनै योग्यता र अनुभवबिना कम्पनी खोल्न स्वीकृति दिने परम्परालाई कडाई गरिनु पर्छ । कम्पनी स्थापना पश्चात सरकारले कुनै पनि प्रकारको अनुगमन गरेको पाइैदैन । त्यही भएर व्यवस्थित हुन नसकेका हुन् कि भन्ने मेरो अनुमान हो ।

सरकारबाट संघले कस्तो अपेक्षा राखेको छ ?

सुरुका दिनमा सरकारबाट पाउनु पर्ने सहयोग नपाएपनि पछिल्लो समयमा सरकारको तर्फबाट हुनु पर्ने सहयोग पाएको छ संघले । संघ र श्रम तथा रोजगार मन्त्रालयबाट भएको १८ बुँदे सहमति पनि एक सकारात्मक पक्ष हो । अब सरकारले यस व्यवसायीलाई भ्रष्टचारमुक्त र सम्मानजनक रुपमा अगाडि लैजानकालागि सवै प्रणालीलाई पछिल्लो सूचना प्रणालीमा लैजानु पर्छ । किनकी सवै कार्यलयमा कागज विहिन काम गर्ने हो भने र सहजरुपमा कम्प्युटरबाट सवै विवरण पेश गर्ने व्यवस्था सरकारले मिलाएको खण्डमा कम जनशक्तिमा धेरै काम हुन्छ भन्ने हो । हामीले सरकालाई अब सूचना प्रविधिमा जानकालागि प्रस्ताव गरेका छौ । बैदेशिम रोजगा विभाग पनि यस विषयमा सकारात्मक देखिएको छ । जुन प्रविधिलाई अपनाउने हो भने पारदर्शीता र सेवाग्राहीले चाँडो सेवा पाउने छ । सवै क्षेत्रमा अनलाईनबाट काम गर्नेकालागि समय लाग्छ तर बेलैमा सो बारे सुरु गरेको खण्डमा सवैलाई फाइदा पुग्छ । सरकारले बढ्दो हुन्डीलाई रोक्नकालागि डलरमा खाता खोल्ने सुविधा उपल्वध गराउनु पनि सकारात्म कुरा हो । यो पनि हामी व्यवसायीलाई सहयोग गरेकै हो । 

व्यवसायीहरुले नक्कली विवरण भरेर कामदार विदेश पठाएर  अलपत्र बनायो भन्ने आरोप छ नी ? 

यो सत्य होइन । किनकी कोही कसैले सुरुका समयमा त्यसो गरेका कारण अहिले सम्म त्यो मेटिन नसकेको हो । व्यवसायीले नै त्यो काम गर्न मिल्दैन किनकी उसको दायित्व भनेको कामदारका क्षमता अनुसार उसले रोजेको काममा र देशमा पठाईदिने गर्नु पर्छ । कहि कतै सव एजेन्टहरुले गाँउ–गाँउमा या शहरमै त्यस्तो आश्वासन दिएको कारण एक दुइ वटा घटना भएका छन् । यसैलाई व्यवसायीले गरेको भन्नु उचीत हुदैन । एकैजना धेरै व्यवसायीहरुको कम्पनीमा काम गर्ने भएकाले छिटफुट घटना भएका छन् त्यसलाई पनि संघले समधानकालागि उपायहरु खोजी रहेको छ । भविश्यमा त्यो समधान हुन्छ । कुनैपनि मेनपावर कम्पनीले आफुले विदेश पठाउने कामदारलाई हरेक दिन एक घण्टा सवै कुराको शिक्षा दिने गरेका छौ । रोजगारीमा जानेहरुले आफुले कुन मेनपावरबाट जान लागेको हो त्यही गएर एक÷दुइ घण्टाको जानकारीमुलक कक्षा लिएर त्यहीबाट सवै आबश्यक विवरण दिने गरेका छौ । जो सो कक्षामा जादैनन् उनीहरु यस्तो समस्यामा परेका हुन । 

संघकै नेतृत्वमा केही दिनदेखि मलेशिया राजदुताबास विरुद्ध आन्दोलन गरि रहनु भएको छ नी किन आन्दोलन गर्नु भएको ? 

हो संघकै नेतृत्वमा मलेशिया राजदुताबासमा हामीले धर्ना र आन्दोलन गरि रहेका छौ । किनकी गैरकानूनी तवरबाट मलेशिया जाने कामदारबाट अबैधरुपमा अनाबश्यक रकम संकलन गर्न थालेका कारण आन्दोलन गर्नु परेको हो । मलेशियाकै भिष्टानेट, मेडिकल र फोसाको नाममा लुट नै मञ्चाइएका कारण त्यसको असर आम कामदारमाथी परेकाले आन्दोलन गर्नु परेको हो । सो नयाँ काम्पनीले सवै उसले भने झै अत्याधिक रकम बुझाउनु पर्ने भनी रकम संकलन गर्न थालेपछि आन्दोलनको विकल्प नभएको हो । 

यहाँहरुको अन्दोलन त घेराउपछि त सेलाएको छ नी ? 

हैन, हाम्रो आन्दोलन सेलाएको छैन् । चरणबद्ध रुपमा आन्दोलन भई रहेको छ । आन्दोलनपछि सो अबैधरुपमा संकलन गरेको रकम देखाउन बलियो प्रमाण नभएपछि भिस्टाले ३ हजार २ सय र मलेसियन राजदुताबासको नाममा ७ सय रुपैयाँ भन्दै रसिद काट्ने गरेको सुनिन आएको छ । सो पनि गलत हो भनेर हामीले भनि रहेका छौ । 

बैदेशिक रोजगार नीतिका बारेमा के भई रहेको छ ? 

हो २०६८ नीति रहेको छ । त्यो परम्परा ढंगबाट आएका कारण अब त्यसलाई समयसापेक्ष परिमार्जन गरिनु पर्छ । सो नीतिमा विदेशमा बसेर सिकेको सिपलाई आफ्नो देशमा परिचालन गर्ने खालको ऐन नियम बनाउनु पर्छ भन्ने माग संघको रहेको छ । समयसापेक्ष सुधार नहुने हो भने देशबाट विदेशीएका नागरिकले पैसामात्र पठाउने तर स्वदेश फर्किएपछि आफुले जानेको सिप प्रयोग गर्न नपाउने हो भने देशको आर्थिक विकास हुदैन । सो नीतिले २०६४ र विदेशी कानूनलाई समेत मिल्ने गरि परिमार्जन गरिनुको विकल्प छैन । ऐन नीतिलाई परिमार्जन गरेर कामदारमैत्री बनाउनु पर्छ । विभागलाई प्रविधिबाट सञ्चालन गर्न ऐनमै समेटीनु पर्छ । 

संघका आगामी योजना ?

यो व्यवसायलाई अझ बढी स्तरीय बनाउने अभियानमा हामी लागेका छौँ । कामदारलाई भन्दा पनि व्यवसायीलाई चेतना जगाउने काममा लागेका छौँ । यसले व्यवसायीलाई अझ बढी व्यवसायतर्फ प्रोत्साहित गर्नु हो । हामीप्रति रहेको समाजको दृष्टिकोणमा परिवर्तन गर्ने अभियानमा लागेका छौँ । हामीलाई जुन दलालको दृष्टिकोणले हेरिएको छ त्यो परिवर्तन गर्नुपर्छ । यसबाहेक संघको आफ्नै भवन बनाउने तयारीमा लागेको छ । घरेलु कामदारलाई सस्थागतरुपमा पठाउने नीति र योजना रहेको छ । संघले पहिला आफ्नो सस्थालाई व्यवस्थीत र मर्यादित बनाउने तर्फ पहिलो प्राथमिकता दिने छ । जुन सस्थाबाट जो नेपाली दाजुभाई विदेशमा आफ्नो श्रम बिक्री गर्न जान्छन् त्यसमा हुने असुविधाबाट बचाउने तर्फपनि विशेष कार्याक्रमहरु ल्याउने छ । नयाँ कार्याक्रम भनेको समय र परिस्थीती अनुसार तय गर्ने हो नी । 

अन्तमा 

कुनै पनि सस्था विवादरहित भएमा देशलाईनै फाइदा हुने हो । किनकी जहाँ स्थापना भएका सवै संघ÷सस्था र त्यहा आबद्धता भएका साथीहरुले आफ्नो तर्फबाट गर्नु पर्ने पारदर्शीता बनाएर कारोबार गरेको खण्डमा आम्दानीको स्रोतमा पनि वृद्धि हुने गर्छ भन्ने लाग्छ । 

प्रतिकृयाकालागि ः karkirimn@gmail.com