माघ पहिलोसातबाट करको दायरामा नआउनेमाथी गोप्य छानविन सुरु 

रोशन कार्की

काठमाडौं । सरकारले लामो समयदेखि करको दायरामा नआएका र आउन चाहेर पनि समय पुगेकालाई चालु आर्थिक वर्षको पुसमसान्तभित्र आउन दिएको समयसिमा भित्र लक्षित समुह नआउने पक्का भएपनि अनुसन्धान सुरु गरिएको छ । पटक–पटक पुसमसान्तभित्र कर बुझाउन र दायरामा आउन सार्वजनिक आह्वान गरिदापनि नआई विभिन्न बहाना बनाएर कर तिर्नबाट भाग्ने तर विलासिता जीवन विताउने पेशाकर्मी तथा व्यवसायीलाई वित्तीय कानून अनुसार कारवाही गर्नकालागि आन्तरिक राजस्व विभागले सम्बन्धित निकायलाई अनुसन्धान गरेर विगोअनुसार कारवाही गर्न कडा निर्देशन सहित पत्रचार गरेपनि अनुसन्धान सुरु गरिएको हो । 

विभागस्थित एक उच्च स्रोतका अनुसार सरकार जति लचिलो भएर समय दिदा पनि तोकिएको समयसिमाभित्र कर बुझाउन र करको दायरामा नआएपनि उनीहरुलाई अब सुविधाभन्दापनि कारवाहीको बाटोबाटै करको दायरामा आउने निष्कर्ष निकाली कारबाही अगाडि बढाएको जनाएको छ । नाम नछाप्ने सर्तमा ती उच्च अधिकारीले भने,‘दिएको समयसिमा सकिनै लाग्दा कर बुझाउन आउने र समय थप गर्न प¥यो भनेर माग राख्ने प्रवृतिले विभाग हैरान भएकाले अब समय थप गर्नू उचीत छैन् ।’ 

विभागले लामो समयदेखि विभिन्न पेसामा आबद्ध रहेका तर आयकर नबुझाएका व्यक्तिमाथि तत्काल छानबिन गर्न कर कार्यालयलाई परिपत्र जारी गरेको हो । विभागमा मौखिक, लिखित रूपमा आएको सूचनाका आधारमा व्यवसायीभन्दा विभिन्न पेसामा आबद्ध पेसाकर्मीले आयकर छली गरेको तर सरकारले दिएको समयभित्र करको दायरा आउन नचाहाने सवैलाई कारवाही गर्न विभागले पत्र पठाएको हो । विभाग स्रोतका अनुसार डाक्टर, वकिल र लेखापरीक्षक, पत्रकार र सञ्चारगृह रहेको जनाएको छ । ती समुहले अकुत सम्पत्ति कमाएको, कर र आयकर नबुझाउने तर विलासिता जीवन विताएकोबारे विभागमा दैनिकजसो सूचना आएको विभागको दाबी रहेको छ । सोही सुचनाका आधारमा उनीहरूलाई स्वय्म कर घोषणा गरेर पुसमसान्तभित्र करको दायरामा आउन समय दिदापनि नआएकाले कारवाही अगाडि बढाएको विभागको भनाई रहेको छ । उनहरुमाथि छानबिन गर्न परिपत्र गरेको विभाग स्रोतले भन्यो । पत्रमा कर दर्ता भए नभएको र दर्ता भएकाले कर तिरे÷नतिरेको अनुगमन गर्न भनिएको छ । कर नबुझाउने तर अकुत सम्पत्ति आर्जन गर्ने तीनवटा पेसा गर्नेमाथि निगरानी बढाएको छ । दुई साताअघि राजस्व अनुसन्धान विभागले नेपाल बार एसोसिएसनका पूर्वअध्यक्ष शम्भु थापासहित ६ जनाको फर्म तथा कार्यालयमा गत महिना छापा मारेको थियो । वकिल, डाक्टर र लेखापरीक्षकले मापदण्ड विपरीत आफूखुसी शुल्क असुली गर्ने गरेको तर आयकर र कर तिर्ने नगरेकाले उनीहरूमाथि छानबिन गर्नुपरेको विभागले जनाएको छ । प्राप्त विवरण अनुसार सबै वकिल करमा दर्ता भएका छैनन् । १० हजारभन्दा बढी वकिल पेसामा सक्रिय रहेको तर करमा भने १ हजारभन्दा कम मात्रै दर्ता भएको तथ्यांकमा छ । विभागको तथ्यांक अनुसार एक हजारले प्यान नम्बर लिएका छन् । एक सयको हाराहारीमा मात्रै भ्याटमा दर्ता छन् । बाँकी सबै करको दायरा बाहिर रहेको भन्दै विभागले कर कार्यालयमार्फत छानबिन गर्न कडा निर्देशन आफु मातहतका निकायलाई दिएको छ । 

विभागका महानिर्देशक टंकमणि शर्माले विभिन्न पेसाकर्मी र व्यवसायीहरुले सरकारको लचिलोपनलाई समेत उपभोग गर्न नचाहेका कारण अब कारवाही गर्नूको विकल्प नभएको बताएका छन् । उनले जसले सही तवरबाट कर तिरेको भए आफ्नो विवरण देखाउन डराउनु नपर्ने बताए । महानिर्देशक शर्माले भने, ‘सही रूपमा कर तिर्नेले आफ्नो विवरण देखाउन किन डराउने ? जसले तिरेको छैन, उसलाई कानुनी प्रक्रियाबाट दायरामा ल्याएरै छाड्छौँ ।’ वकिल, डाक्टर, लेखापरीक्षक या पत्रकार जोसुकै किन नहोस्, सबैलाई करको दायरामा ल्याउने विभागको लक्ष्य रहेको समेत उनले बताए । डाक्टर र लेखापरीक्षक करमा दर्ता भए पनि तिर्नुपर्नेजति कर नतिरेको अनुमान पनि विभागको छ । लेखापरीक्षकले कर छल्न सहयोग गरेको निष्कर्षमा विभाग पुगेको छ । 

करदाताले लेखापरीक्षकलाई विश्वास गरेर कर तिर्नका लागि पैसासमेत दिने र लेखापरीक्षकले कर नतिरेर आफ्नै खातामा राखेको पनि भेटिएको विभागका अधिकारीले जनाएका छन् । प्रमाणपत्र नवीकरण गर्न पनि लेखापरीक्षक करमा दर्ता भएका हुन्छन् । कारोबार गलत देखाएर राजस्व छल्ने गरेको आरोप समेत उनीहरूमाथि लाग्दै आएको छ । डाक्टरले अस्पताल र नर्सिङ होममा काम गरेबापत पाउने पैसाको कर तिर्ने गरेको तर व्यक्तिगत क्लिनिक र घरमै उपचार गराउँदा लिएको शुल्कको कर नबुझाएको राजस्वका अधिकारीले बताएका छन् । व्यक्तिगत क्लिनिक र घरमै बिरामी जाँच गर्ने डाक्टरलाई अनुगमनको दायरामा राख्ने विभागले जनाएको छ । उनीहरूले बिरामीबाट आफूखुसी शुल्क निर्धारण गरी असुली गर्ने गरेको विभागको ठप्याइ छ ।