ब्यापारीकरण र बिकृतिको मारमा उच्च शिक्षा 

                                                                                             जगन्नाथ दुलाल 

एसएलसी परिक्षाको नतिजा सार्बजनिक भएको झण्डै महिना दिन भइसक्दा पनि एसएलसीको ज्वरो भने उस्तै छ । यतिबेला शिक्षा सेवा कि ब्यापार रु भन्ने प्रश्नले गर्माएको छ । एसएलसीको नतिजा सार्बजनिक भएसँगै उच्च माबिहरु बिच बिद्यार्थी आकर्षित गर्न अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा शुरु भएको छ । बिद्यार्थी तान्न राम्रो बिज्ञापन बनाउने र मिडियाबाट प्रकाशन प्रशारण गर्ने अघोषित प्रतिस्पर्धा नै चलेको छ राजधानीका उच्च माबिहरुबिच । छापा माध्यमका धेरै पृष्ठ र प्रशारण माध्यमको धेरै समय उच्च माध्यमिक बिद्यालयका रँगीचँगी र आकर्षक बिज्ञापनले ओगटेका छन् । 

असार लागेसँगै किसानहरु खेातीपातीको चटारोमा ब्यस्त रहँदा एसएलसी उत्तीर्ण बिद्यार्थीहरु भने राम्रा कलेज छान्न राजधानीमा घरैपिछे जस्तो खोलिएको कलेजहरुमा भौँतारिरहेका छन् । कोहि आफुले इच्छ्याएको बिषय राम्रो पढाई हुने कलेजको खोजीमा छन् भने कोहि आफ्नो आर्थिक हैसियतले भ्याउने कलेज खोजिरहेका छन् । यहि क्रममा बिभिन्न कलेज घुम्ने र ब्रोसर जम्मा गर्नु उनीहरुको दिनचर्या जस्तै बनेको छ ।

धेरै कलेजहरुले गरेको आकर्षक बिज्ञापनबाट बिद्यार्थीहरु लोभिइरहेको छन् । कलेजको शैक्षिक गुणस्तर भन्दा पनि अन्य चिज बिद्यार्थीको कलेज छनौटको आधार बन्ने गरेको छ । भर्खरै किशोरावस्थामा प्रबेश गरेका उनीहरुका लागी कलेज युनिफर्म पनि चासोको बिषय बन्ने गर्छ । छात्रका लागी चुज पाइन्ट लगाउने छुट छ कि छैन अनि छात्राका लागी मिनीस्कर्ट पहिलो चासोको बिषय हो । उनीहरुका लागी शिक्षामा गुणस्तर दोस्रो प्राथमिकताको बिषय बन्ने गर्छ । यो अत्यन्तै दुखद् पक्ष हो । शिक्षालय सभ्यताको प्रतिक बन्नुपर्ने तर धेरै उच्च माबिहरु बिकृतिको केन्द्र बनिरहका छन् । अहिले शिक्षा क्षेत्रलाई नराम्ररी गाँजीरहेको बँक सँस्कृतीले उच्च माबिहरुमा नराम्ररी जरा गाढेको छ । तिब्र गतिमा सक उचालीएका बाइक चलाउने सोख यहि तहका बिद्यार्थीहरुमा बढी पाइन्छ । जसका कारण सवारी दुर्घटनाका कारण धेरैले ज्यान समेत गुमाएका छन् । कतिपय कलेजले त उच्च माबिमा बिद्यार्थीहरुलाई मोटरबाइक चलाउन निषेध गर्नुपर्ने अवस्था नै सिर्जना भएको छ । छोटो पहिरन लगाउन दिने नाममा सँबेदनशिल अँग देखिने पारदर्शी कपडा लगाउने छुट कतिपयले दिइरहेका छन् । जसले समयसमयमा यौन दुराचार र बलत्कार प्रयासका घटनाहर भइनैरहेका छन् । ब्यापारीक मानसिकताबाट कलेज सन्चालकहरु ग्रसित हुँदा बिस्तारै उच्चमाबिहरु बिकृतिको केन्द्र बन्दै गइरहेका छन् । यस्ता चिजहरुले निम्त्याउनसक्नॆ दुर्घटनातर्फ सतर्कता अपनाइएको पाइँदैन । यसतर्फ बेलैेमा सम्बन्धीत सबैले ध्यान पुर्याउन आवश्यक छ ।

उच्च माबिहरुमा अर्को खाले बिकृति पनि हुर्किरहेको छ । बिज्ञापनमा चर्को स्वरमा बिभिन्न शिर्षाकमा छात्रबृत्तीको प्रचारप्रसार गरिन्छ । दलित कोटा महिला कोटा दुर्गम कोटा आदिइत्यादी । तर जब बिद्यार्थी कोटा खोज्दै कलेज पुग्छन् उनीहरुलाई कोटा पहिलै प्याक भइसकेको जानकारी कलेज प्रशासनले गराउँछ । छात्रबृत्तीको आशमा पुगेका बिद्यार्थी निराश हुँदै फर्कन बाध्य हुन्छन् र निराश हुँदै गुणस्तरहिन शिक्षा दिने कलेजमा भर्ना हुन पुग्छन् । कलेज पढ्दै जाँदा बिद्यार्थीले पछि थाहा पाउँछन् छात्रा कोटामा क्याम्पस प्रमुखकी भान्जी दुर्गम कोटामा कलेज सन्चालकको भतिज जेहेनदार कोटामा कलेज प्रशासन प्रमुखको बहिनी या यस्तै अन्य कोटामा पनि उनीहरुका नातेदरहरुनै भरिभराउ भइसकेका हुन्छन् । शिक्षा मन्त्रालयले पनि यसको निरिक्षण गर्ने जाँगर चलाएको छैन । के झुटो आश्वासनमा फस्नबाट बिद्यार्थीलाई जोगाउने दायित्व राज्यको होइन र यति मात्रै होइन भर्ना लिँदा कलेज प्रशासनले मासिक शुल्क अन्यत्र भन्दा सस्तो देखाउने गर्छन् । पछि बिभिन्न शिर्षकमा बिद्यार्थीहरुमाथी ब्रह्मलुट मच्चाइन्छ । उनीहरु चुपचाप सहन बाध्य हुन्छन् । शिक्षा मन्त्रालयको चासोमा यि बिषय किन कहिल्यैे पर्देनन् कलेज सन्चालक र शिक्षा मन्त्रालयका केहि कर्मचारीकै मिलेमतोमा ब्रह्मलुट भइरहेको त छैन सर्बत्र आशँका ब्यक्त भइरहेकै छन् । तर राज्यको तहबाट यो आशँकालाइृ मेट्ने प्रयास कहिल्ये भएको छैन । यसप्रति राज्यको उदासिनताले जेहेनदार बिद्यार्थीलाई निराश बनाएको छ ।

यि यावत कुराहरुले शिक्षामा बढ्दै गएको बिकृति र सँस्थागत हुँदै गएको ब्यापारीकरणलाई पुष्टि गर्दछ । बेलैमा राज्यले गम्भिरताका साथ उच्च शिक्षालाई ब्यबस्थित गर्न पहलकदमी नलिने हो भने त्यसको नतिजा भयाबह हुने निश्चित छ । राज्यले शिक्षालाई ब्यापारको रुपमा नाफामुखी नभई सेवाको रुपमा अगाडी बढाउने नीति ल्याउन आवश्यक छ । जसले मात्रै शिक्षामा भइरहेको चरम ब्यापारीकरणलाई रोकेर न्यायोचीत शुल्कमा शिक्षा लिने अबसरको सिर्जना हुन सक्छ । यसतर्फ राज्यले समयमै ध्यान दिन जरुरी छ ।