भन्सार प्रज्ञापनपत्र बोकेका गाडी विभागको नियन्त्रणमा
रोशन कार्की
काठमाडौं । भन्सार कार्यालयले सबै नियमसम्मत रहेको भन्दै भन्सार प्रज्ञापनपत्र बोकेर राजधानीतर्फ आएका १० वटा कन्टेनर भ्यान अरनिको राजमार्गबाट राजस्व गस्ती टोलीले बिहीबार राति नियन्त्रणमा लिएको छ ।
अनियमितता भएको शंकामा राजस्व अनुसन्धान विभागले ती कन्टेनर भ्यान नियन्त्रणमा लिएको तातोपानी भन्सार कार्यालयले स्विकारेको छ । तातोपानी भन्सारबाट सबै भन्सार चेकजाँच भई सिलबन्दी गरिएका ती गाडीलाई अवैध र विनाभन्सार सामान आयात गरेको आरोपमा नियन्त्रणमा लिई अनुसन्धान भइरहेको विभागले जनाएको छ । बिहीबार राति काभ्रेबाट ती कन्टेनर नियन्त्रणमा लिएको विभाग स्रोतले जनाएको छ । बुधबार नै आउने भन्ने सूचना आएको तर व्यापारीले बिहीबार मात्र राजधानीतर्फ अवैध सामानले भरिएका कन्टेनर ल्याएपछि नियन्त्रणमा लिइएको हो । तातोपानी भन्सार नाकाबाट छुटेका ती गाडीलाई अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगको निर्देशनमा राजस्व अनुसन्धान विभागले नियन्त्रण लिएको हो ।
आयात सामग्रीमा अनियमितता भएको र अवैध सामान बोकेको सुराकीका आधारमा कन्टेनर नियन्त्रणमा लिएको विभाग स्रोतको भनाइ छ । स्रोतले भन्यो, ‘हामीलाई प्राप्त सूचनाका आधारमा कन्टेनर भ्यान नियन्त्रणमा लिएका छाँै, कसको कति के छ भन्नेबारे अनुसन्धान भइरहेको छ, अरू विवरण केही दिनमा आउनेछ ।’
स्रोतका अनुसार तातोपानी भन्सार कार्यालयका प्रमुख भन्सार अधिकृत मिंमाशु अधिकारीको बदमासीकै कारण विभागबाट खटिएको राजस्व गस्ती टोलीले १० वटा कन्टेनर भ्यान नियन्त्रणमा लिएको जनाएको छ । विभागका अनुसार छानबिन भइरहेकाले अनुसन्धान नसकी अहिल्यै थप उल्लेख गर्न नसकिने जनाएको छ ।
यसअघि ०६४ मा एकैपटक नियन्त्रणमा लिएका ९ कन्टेनर भ्यान, त्यसपछि २२ वटा र बिहीबार १० वटा कन्टेनर भ्यानलाई नियन्त्रणमा लिइसके पनि कारबाही प्रक्रिया बढाइएको छैन ।
भन्सार कर्मचारी–व्यापारीको मिलेमतोमा राजस्व छलेको सुराकी राजस्व अनुसन्धानले पाएको थियो । प्रज्ञापनपत्रमा उल्लेख भएको परिमाणमा सामान भए÷नभएको, सामग्रीको यथार्थ घोषणा र मूल्यांकन गरिएका÷नगरिएकाबारे अनुसन्धान गरिने विभागले जनाएको छ । नियन्त्रणमा लिइएका कन्टेनरले दसँै–तिहारका लागि सामग्री बोकेका छन् । तिनका प्रज्ञापनपत्रमा तयारी पोसाक, बटम, फस्नरलगायत सामग्री उल्लेख गरिए पनि मादकपदार्थ र अन्य विद्युतीय सामान रहेको स्रोतले बताएको छ ।
तातोपानी प्रमुख भन्सार अधिकृत अधिकारीले विभागले आफ्नो अधिकारअनुसार नियन्त्रणमा लिएको बताए । उनले भने, ‘हामीले सही चेकजाँच गरेका छौँ, बीच बाटोमा कसले के गर्छ मेरो क्षेत्राधिकारभित्र छैन ।’ उनले कोही–कसैलाई विनाभन्सार सामान छुटाउन नदिएको र भन्सार चेकजाँच गर्ने गाडी छुटाउने मात्र काम भएको टेलिफोनमा बताए ।

अधिकृत अधिकारी पहिलोपटक तातोपानी भन्सारमा पुग्नासाथ २२ वटा कन्टेनर नियन्त्रणमा लिएका थिए । ठूला भन्सारमा काम गरेको अनुभव नभएका अधिकारी सो भन्सार नाकामा गएको ६ महिना पुगेकोे छ । सो अवधिभित्र ३२ वटा कन्टेनर विभागले नियन्त्रणमा लिइसकेको तथ्यांक छ । उनले भने, ‘हामीसँग कम जनशक्ति छ, सबैले सबैलाई हेर्न सक्दैनन्, विभागले नियन्त्रणमा लिएको गाडीको अनुसन्धानपछि मात्र भन्न सकिन्छ ।’ विशेष गरी प्रमुख भन्सार अधिकृत अधिकारीले तातोपानीमा खुलेका अवैध ‘मेस’ सञ्चालकसँगको मिलेमतोमा विनाभन्सार जाँच गरी व्यापारीको भनाइअनुसार भन्सार प्रज्ञापनपत्र बनाई गाडी छुटाउने गरेको आरोप व्यवसायीको छ । उनले तातोपानी भन्सारलाई सामग्री मूल्यांकनमा व्यापारीको मुख हेर्ने, सामग्री घोषणा, मूल्यांकन र वर्गीकरणमा गोलमाल गर्दै आएको आरोप रहेको छ ।
यसैगरी, विभागले गत महिना तातोपानी भन्सार नाकाबाट आयात–निर्यात गर्ने व्यापारीलाई कम मूल्यांकन गरी करोडांै मूल्यको सामान छुटाएको आरोपमा सोही भन्सार नाकाका अधिकृत र जाँचकीलाई नियन्त्रणमा लिई अनुसन्धान सुरु गरेको थियो । विभागका एक निर्देशकले दिएको जानकारीअनुसार तातोपानी नाकाबाट अस्थिर सरकारको मौका छोपी कम भन्सार मूल्यांकन गरी प्रज्ञापनपत्र दिन सिफारिस गर्ने अधिकृतद्वय टंक शर्मा र भानु न्यौपाने, जाँचकी ४ जनासहित ६ जनामाथि अनुसन्धान सुरु गरेको भए पनि हालसम्म उनीहरूमाथि कारबाही भएको सार्वजनिक गरिएको छैन । अधिकृत शर्मा र न्यौपानेको मिलेमतोमा जाँचकीलाई कम भन्सार मूल्यांकन गराई भन्सार प्रज्ञापनपत्र दिई कपडाको ज्याकेटलगायत तयारी पोसाक निकासी गर्न सहयोग पु¥याएको आरोपमा विभागले उनीहरूलाई नियन्त्रणमा लिएको थियो । न्यून मूल्यांकनमा संलग्न अधिकृत र जाँचकीलाई विभागले राजधानी झिकाएर अनुसन्धान थालेको थियोे । गोप्य रूपमा विभागमा प्राप्त सूचनाका आधारमा भन्सार छुटेका कन्टेनर भ्यानलाई नियन्त्रणमा लिई प्रज्ञापनपत्रमा उल्लेख भएभन्दा फरक परिमाण भेटिएपछि सो अवैध कारोबार सार्वजनिक भएको हो । भन्सारले राजस्व तिराएको र कन्टेनरमा भेटिएको सामान फरक थियो ।
भन्सार कर्मचारी र सुरक्षाकर्मीको मिलेमतोमा विशेष गरी व्यवसायीले उत्तरी नाकाबाट यस्तो कार्य गर्दै आएको विभागले जनाएको छ । विभागले दिएको विवरणअनुसार तातोपानी भन्सार नाकाबाट अवैध रूपमा सामान नेपाल भित्र्याउने गरेको पाइएको छ ।
स्रोतका अनुसार लामो समयदेखि भन्सार छली कार्यमा संलग्न सिन्धुपाल्चोक उद्योग वाणिज्य संघकै पदाधिकारीको सामान बोकेको कन्टेनर परेको एक प्रत्यक्षदर्शीले जनाएका छन् । स्रोतले भन्यो, ‘सूचनाका आधारमा गस्ती टोलीले १० वटा गाडी नियन्त्रणमा लिनासाथ केही व्यापारी र भन्सार कर्मचारी राजस्व अनुसन्धान विभागमा बिहानै पुगेका छन् ।’ त्यो समूहले सुरुमा २ वटा गाडी बाटोबाटै छुटाउन ५ लाख रूपैयाँको प्रस्ताव राखेको समेत स्रोतले बतायो ।
भरियाको नाममा बिजनेस फर्म दर्ता गराई नेपालबाट खासातर्फ अवैध डलर र लागुपदार्थ कारोबार गर्दै आएका केही व्यापारीले सो नाकामा जाने भन्सार अधिकृतलाई मोटो रकम दिएर अवैध सामान नेपाल भित्र्याउने गरेका छन् । नियन्त्रणमा लिएका ती कन्टेनर र भ्यान छुटाउनका लागि राति नै बा.७च ४१२३ नम्बरको गाडी बाटोमै पुगेको स्रोतले जनाएको छ । सो गाडी घटनास्थल पुग्दा त्यहाँ अख्तियारका कर्मचारी र विभागका कर्मचारी भएका कारण बीचबाटै फर्किएको थियो । यसरी राजस्व चुहावटमा पुनः वृद्धि हुन थालेपछि लक्षित राजस्व संकलन गर्न नसकिने अवस्था सिर्जना भएकोे भन्सार विभागले जनाएको छ । अवैध कारोबारको नियन्त्रण गर्न ल्याएको रणनीति ‘तस्करलाई पक्राउ’ अभियानसमेत विभागले कार्यान्वयन गर्न सकेको छैन । भन्सार सुधारीकरण योजनाअन्तर्गत सो योजना ल्याए पनि हालसम्म अनियमितता गर्नेलाई पक्राउ गरेको रेकर्ड नै भन्सार विभागमा छैन । मुलुकका ३१ ओटा मुख्य भन्सार कार्यालयबाट अवैध रूपमा भरियालाई प्रयोग गरी व्यापारीले प्रयोगमा ल्याउने गरेको राजस्व चुहावट उच्चस्तरीय अनुगमन टोलीले जनाएको छ ।